Ulug’ ist’edod buyuk aqldan chiqib kelmaydi, balki ijodkorlikdan kelib chiqadi va bu har qanday muammoni hal qilishda tasavvurni ishlatish qobiliyatidir.
Standart bo’lmagan fikrlash
Misol uchun, Benjamin Franklinni olaylik. U maktabgacha bo’lgan ta’limni olmagan va mustaqil ravishda o’qigan, Amerikaning eng yorqin ixtirochisi, diplomat, olim, yozuvchi va siyosatchi bo’lgan. U chaqmoqning elektr tabiatiga bog’liqligini isbotladi va uni sindirish yo’lini kashf etdi. Okean oqimlari haroratini o’lchadi, Gulf oqimining aniq xaritasini birinchi bo’lib yaratdi.
Huddi shu tarzda, Albert Eynshteynning taqdiri ham shakllandi. Bolaligida u kech gapira boshladi. O’sha paytda ta’lim tizimiga nisbatan isyonkor munosabat tufayli u yaxshi o’qimadi. Va bolalik davrida nutq ko’nikmalarining sekin rivojlanishi unga boshqalarning e’tiborini tortadigan kunlik hodisalarni kuzatish imkoniyatini berdi.
Yoki Stiv Jobsni tasavvur qiling. Eynshteyn singari (uning ishi o’xshamagan paytlarda skripka chalgan) go’zallikning muhimligiga ishondi. San’at, fan va gumanitar fanlar bir-biriga bog’langanligiga ishonar edi. Bilganingizdek, o’qishni tugatganidan so’ng, Jobs kalligrafiya va raqsga kirishdi va keyinchalik Hindistonga ma’naviy ma’rifatni izlashga bordi.
Qiziqish
Ehtimol, eng buyuk daho Leonardo da Vinchi deb hisoblanishi mumkin. U ham rassom, ham olim sifatida fikr yuritgan va shuning uchun nazariy tushunchalarni tasavvur qila olar edi. O’z so’zlariga ko’ra u tajriba va eksperimentning izdoshi bo’lgan. Uning eng ilhomlantiruvchi xususiyati qiziqish edi.
Undan keyin qolgan minglab sahifalar uni qiziqqan savollari bilan to’la edi. Misol uchun, u odamlar nima uchun esnaydi, aylana doirasidagi maydonga teng bo’lgan to’rtburchak qanday yaratiladi, aorta qopqog’ini yopishga nima sabab bo’lgan, inson ko’zi nurni qanday qabul qiladi va bu chizishda qanday foydali bo’lishi mumkinligini bilishni xohladi. U sigir plasentasini, timsohlarning jag’larini, inson yuzining mushaklarini va oy nurini o’rganishga qaror qildi.
Uning qiziqishi odatda oddiy odamlar faqat bolalikda (masalan, osmonning ko’kligi) o’ylashi kerak bo’lgan narsalarga qaratilgan.
Ba’zi insonlarni, masalan, Leonard Eylerning – matematikada, Mozart – musiqada daho deb hisoblanishi mumkin. Da Vincining qobiliyatlari va qiziqishlari ko’plab intizomga to’g’ri keldi. U jasadlarning yuzlaridan terini olib tashladi, mushaklarning joylashishini o’rganib, so’ngra dunyodagi eng mashhur tabassumni yozdi. U odamning bosh suyagiga qaradi, Jeromning azoblarini sodiqlik bilan tasvirlab berishi uchun suyak va tishlarni chizar edi.
Da Vinchi daho edi, lekin u aqlli bo’lgani uchun emas. U bundan ham muhimi, universal aqlning modeli edi, uning qiziquvchanligi atrofidagi hamma narsaga tarqaldi.