Bolalarda o`z-o`ziga baho berishni o`stirish (davomi)

Bolalardagi o`zini-o`zi baholash xususiyatnini yaratishga qaratilgan omillar:

Eng muhim bir omil – bu farzandingizga hech qanday shartsiz sevgi bag`ishlashdir. Sizning zimmangizga ota-ona sifatida yuklatilgan juda muhim vazifa bu – bolani sevish va unga haqiqiy g`amxo`rlik ko`rsatishdir. Bu farzandingizda (qizmi yo o`g`ilmi qat`iy nazar) himoyalanganlik, xavfsizlik, tegishli madad hissini tarbiyalaydi. Bolangizga uning qilgan ishlari uchun emas, balki qanday bo`lsa shunday sevishingizni bildiring. Ayniqsa ular sizga ayni paytda mutlaqo xush kelmaydigan ish qilsalar ham.

Masalan, giyoh yo spirt ichimligi, yo tamaki iste`mol qilsa, yoki o`zini yomon tutsa ham, siz uni sevishingizni bilishi kerak. Ushbu ota-onalik mehrini biron bir vaziyat, hodisa, holat yo`q qila olmaganini, bolalarni kamroq sevishga hech narsa, hattoki, sizga yoqmay turgan, ularning xulq‑atvori, HADDI‑HARAKATI ham sabab bo`la olmasligini, farzandlaringizga bildiring.

Farzanlaringizni, ular tabiyatdan qanday bo`lsalar, ularni shunday qabul qiling. Albatta, bu yomon xulq-atvorni qo`llab – “Ha, bu ‑ yaxshi!” ‑ degan gap emas, hamda bu o`zgartirishi lozim bo`lgan salbiy ahloqni tan olish ma`nosini aslo bildirmaydi. Bu shunday ma`noni bildiradiki, bordiyu siz farzandingizni jismoniy madaniyat, sport sohasida muvoffaqiyatga erishishini istagan bo`lsangizu, u orzularingizni amalga oshira olmagan bo`lsa, siz uni baribir suyukli farzand deb tan olishingiz lozim.

Deylik, qizingiz siz hohlagancha aqlli, yo yoqimtoy, chiroyligina bo`lmasa, siz bu xoldan achinganingizni ko`rsatmang. Uni o`zini o`ksinish his qilishiga yo`l qo`ymang, uni qanday bo`lsa, shundayligicha qabul qiling. Shuni yodingizda tutingki, Parvardigor har bir insonni O`zi istaganicha yaratgan. Shuning uchun buni o`zgartirmoqchi bo`lib urinishingizga, yo siz kutgancha bo`lishiga intilishingizga, sizning hech qanday haqqingiz yo`q. Bunday urinishlar bolangizni diliga JAROHAT keltiradi. Siz bolangizni boricha yaxshi ko`rmasangiz, uni o`zgartirishga yordam bera olmaysiz.

Bolalar ota-onasining mehr-muxabbatini, tan olishini qozonishga chin dildan intiladilar. Ular uchun bu eng muhim narsa. Shuning uchun aksariyat xollarda ular o`zlarining salbiy xulq-atvori bilan xuddi shu narsa ‑ hech qanday shartsiz mehr‑muhabbat, tan olinish ‑ ularga etishmaganligini ko`rsatmoqchi bo`ladilar. Ammo bolangiz bilan, o`zingizning mehringizni ishga solib, goh unday, goh bunday tarzda muomalada bo`lmang, birday turing. Farzandning ko`ngli doim bir narsadan to`q bo`lishi zarur, u ham bo`lsa hech bir narsa, hattoki uning salbiy xulqi, siz uni kamroq yaxshi ko`rishingizga sabab bo`la olmasligidir.

Ikkinchi omil – bolalaringizga ular o`zlarining ruhiy ahvollari bilan qanday kurashishlarini tushintiring. Ko`plab ota‑onalar farzandlarining ruhiy ahvollaridan qo`rqadilar. Bolalarining asabi buzilsa, o`zlari ham g`azablanadilar va bolalarini tinchlanishini talab qiladilar. Bolalarga ular o`z g`azabini ko`rsatishlarini ta`qiqlasak, unda nima bo`lishi mumkin? Ular o`sha g`azabni ichiga “yutadi”. O`shanda  g`azab bolaning qalbini osonlikcha tark etmaydi. Qalb tubiga joylashib olgan ushbu salbiy hissiyotlar, vaqti kelib, depressiya ya`ni, ruhiy tushkunlik yo emotsional muammolarning kelib chiqishiga asosiy sabab bo`ladi.

Ruhiy tushkunlik esa, giyohvadlik va ichkilikbozlikka yuz tutishning eng asosiy sababidir. Bolalarning g`azablanishi, o`zini aybdor his qilib, tushkunlikka tushishi ‑ bu nomaqul fazilat, yomon narsa deb o`rgatish o`rniga, ularga har bir shunday hissiyotlarga ega bo`lish bu ‑ normal holat, va bunday vaziyat barcha odamlarda bo`lib turishini tushintirishingiz zarur. Ularni bunday ruhiy tushkunliklar paytida ko`proq nima qilish kerakligini o`rgating. Ulardan hafa bo`lib, g`azablanishdan ko`ra, ularga o`z hissiyotlarini sog`lom tarzda ifodalashlariga yordam bering.

Farzandlaringiz bilan ularni nima qo`rquvga solishi haqida suhbatlashing. Har bir bolani, u hayotida birinchi marotaba maktabga qadam bosishida, vahima bosadi. U boshqa bolalar uni yoqtirmay qolishlaridan cho`chishi mumkin. Yomon baho olishidan qo`rqadi, yoki xunikligidan, yo unchalik kuchli bo`lmaganligidan qo`rqadi. Barcha odamlarga o`hshab, har bir bolada ham o`ziga xos qo`rquv bo`ladi.

Ota‑onalar farzandlariga ushbu qo`rquvlarni qanday kutib olish, yo bartaraf etishni o`rgatishlari zarur. Ularga shuni tushintiringki, bordiyu ular biron narsadan qo`rqaydigan bo`lsa, bu qo`rquvni u har dam his qilmaydi. Har kuni biz biron narsa tufayli o`zimizni noqulay his qilamiz. Farzandingizga uning butun fikr‑zikrini yaxshi narsalarga qaratishga yordam bering. Uning qo`rquvi haqida o`zi bilan gaplashib ko`ring, hamda haqiqatga yuz tutishiga unga dalda bo`ling va qochmaslikni maslahat bering. Aks xolda u o`z qo`rquvlaridan qochish va unitish maqsadida giyohvandlik va ichkilikbozlik yo`liga qirib ketishi mumkin. 

Sizning bolangizda o`ziga-o`zi baho berish xususiyatni tarbiyalash, bu ‑ sizlarning farzandlaringizga beraoladigan benihoyat qimmat sovg`adir. Shu bilan birga bu sizga  ota-onalik burchini a`lo tarzda bajarishga yordam beradi. Agar siz beriladigan hamma maslahatlarga rioya qilsangiz, hamda barcha bolalaringiz uchun qilinadigan ishlarni tirishqoqlik bilan bajarsangiz, siz farzandlaringiz va oilangizdagi yaqqol ko`zga tashlaniladigan ijobiy o`zgarishni guvohi bo`lasiz.