Nima uchun biz birovning maqtovini kutamiz va hech kim maqtamasa nima qilish kerak

Tan olish yaxshiroq ishlashga va muvaffaqiyatga erishishga yordam beradi, asosiysi, uni qabul qilish istagiga bog’lanib qolmaslik kerak.

2015 yilda Qo’shma Shtatlarda o’tkazilgan keng ko’lamli so’rov natijalariga ko’ra, direktorlar ishchilarning kuchli tomonlari haqida gapirganda, ularlar ko’proq band bo’lishadi va o’z ishlaridan zavqlanishadi.

Boshqa bir tadqiqot shuni ko’rsatdiki, yuqori ball to’plagan jamoalar o’z ishlari haqida kamroq natijalarga erishgan jamoalarga qaraganda deyarli olti baravar ko’proq ijobiy fikrlar olganlar.

Bizning ijobiy fazilatlarimizni e’tirof etish bizni yanada qoniqarli, quvonchli va samaraliroq qiladi. Ammo ba’zida rahbariyat va yaqin odamlar yaxshi so’zlar bilan juda saxiy emaslar va rozilikni kutish og’riqli bog’liqqa aylanadi. Biz nima uchun maqtovga shunchalik muhtojmiz va agar maqtovga ega bo’lmasak, nima qilish kerakligini aniqlaymiz.

Maqtov eshitish istagi qayerdan keladi?

Psixologlarning fikricha, bu tabiiy ehtiyoj: biz hamma narsani to’g’ri qilayotganimizni, bizni qadrlashni va qilayotgan ishimiz muhimligini bilish biz uchun muhimdir.

Gap nafaqat psixologiyada, balki biologiyada ham. Bitta kichik tajribada ishtirokchilari, o‘z ishlari uchun yoki pul mukofotlari yoki  maqtovlarga ega bo‘lishdi. Va MRI yordamida olimlar ikkala holatda ham miyaning bir xil joyi faollashishini aniqladilar. Ya’ni, biz tom ma’noda maqtovdan saodatni his qilamiz. Bu jarayonda dopamin ishtirok etadi, u zavq hissi uchun javob beradi, ammo batafsil mexanizm hali ochilmagan.

Bundan tashqari, o’ziga qaratilgan maqtov so’zlarini tez-tez eshitish istagi tarbiyaning o’ziga xos xususiyatlari bilan bog’liq: bolaligida odam qanchalik tez-tez va nima uchun maqtalganligi, o’ziga qanchalik ishonganligi bog’liqdir.

Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, maqtov bizga yangi ko’nikmalarni yaxshiroq o’rganish va mustahkamlashga yordam beradi. Shunga ko’ra, maqtovga sazovor bo’lganlar, bu “do’ppi” dan mahrum bo’lganlarga qaraganda ko’proq muvaffaqiyatga erishadilar.

Nega maqtovga ishonish har doim ham to’g’ri emas

Aslida, boshqa odamning maqtovi tashqi motivatsiyadir. Qisqa muddatda bu bizni rag’batlantiradi, yanada samarali va quvonchli ishlashimizga yordam beradi.

Lekin, birinchi navbatda, bu holda biz uni muntazam ravishda qabul qilishimiz kerak, bu esa deyarli mumkin emas. AQShda o’tkazilgan so’rov shuni ko’rsatdiki, rahbarlarning 37 foizi xodimlarga umuman ijobiy fikr bildirmaydilar.

Ikkinchidan, biz maqtovlarga qaram bo’lib qolamiz, o’zimizni eshitishni to’xtatamiz va faqat boshqalarning fikriga e’tibor qaratamiz. Bu xatolar, umidsizlikka olib keladi va hech kimni xursand qilmaydi.

Agar sizga haqiqatan ham maqtov kerak bo’lsa, unda nima qilish kerak?

Psixologlarning fikriga ko’ra, maqtovga juda obsesif va og’riqli ehtiyoj qo’rqinchli qo’ng’iroqdir. Va maqtovdan maqtovgacha yashashdan ko’ra, bu muammoni hal qilishga harakat qilish yaxshiroqdir:

1. Sabablarini tushunib oling

Yaxshi narsalarni eshitishni xohlash odatiy holdir. Ammo, agar maqtovsiz unumdorligingiz va kayfiyatingiz tushib ketsa va o’zingizni qadrli his qilmasangiz, buning sabablarini tahlil qilish kerakdir.

Ehtimol, siz qo’lingizdan kelganini qilayotganingizga yoki qilayotgan ishingiz muhimligiga ishonchingiz komil emasdir. Yoki oilangizda, maktabingizda, sizni maqtashsa demak hammasi yaxshi, maqtashmasa esa nimagadir aybdor ekaningizni, qayerdadir xatoga yo‘l qo‘yganingizni anglatadi, deb o‘ylashni o‘rgatishgan. Ehtimol, siz tanqid bilan og’ir tajribaga ega bo’lgansiz va endi siz to’g’ri ish qilayotganingizga ishonch hosil qilishni xohlaysiz.

Ko’p sabablar bor va qanday davom etish ularga bog’liq. Misol uchun, agar siz yetarlicha yaxshi ish qilayotganingizga shubhangiz bo’lsa, menejer yoki o’zingiz ishonadigan boshqa shaxsdan fikr-mulohazalarni so’rashingiz mumkin. Fikr-mulohaza maqtov yoki tanqid emas, balki ijobiy tomonla, o’sish, sizni yaxshiroq bo’lishga yordam beradigan batafsil fikrdir.

Va agar muammoning ildizi ota-onalar bilan munosabatlarda bo’lsa, uni psixoterapevt bilan hal qilishga arziydi.

2. Diqqatni natijaga emas, balki jarayonga qaratishni o‘rganing

So’z bilan aytganda, bu amaliyotga qaraganda ancha oson. Ammo agar siz diqqatni jarayonga qaratish odatini shakllantirsangiz, hech qachon yutqazmaysiz.

Bu mahoratni o’rganish kerak: o’z faoliyatingizda nimani yoqtirishingizni toping, oxir-oqibat nima bo’lishini va boshqalar qanday munosabatda bo’lishlari haqida o’ylashga yo’l qo’ymasdan, faqat shunga e’tibor berishga harakat qiling.

3. O’zingizni maqtang

Bu eng muhim vazifa – tashqaridan emas, balki o’z ichingizda qo’llab-quvvatlash va yordam toping. Butun jamiyat tashqi motivatsiya asosida qurilgan, shuning uchun ichki motivatsiyani topish va uni ushlab turish oson emas.

Barcha muvaffaqiyatlaringiz va yutuqlaringizni, hatto kichiklarini ham nishonlashdan boshlashingiz mumkin. Yoki yutuqlar jurnalini yuriting va har kuni o’zingizni hayratda qoldiradigan kamida bir nechta sabablarni yozing: men o’z vaqtida ishga borishga muvaffaq bo’ldim, bolam bilan stol o’yinlarini o’ynashga vaqt topdim va h.k.

O’zingizni kamroq tanqid qilishga harakat qiling va o’zingizni ko’proq maqtashga harakat qiling.