Qanday qilib bolalarni o‘qishga o‘rgatish kerak: muhim qoidalar va samarali usullar

Maktabgacha yoshdagi bolalarni kitobga qiziqishini yo‘qotmasdan o‘qishga o‘rgatish qiyin tuyulishi mumkin, biroq buning uddasidan chiqsa bo‘ladi. Lifehacker nashri ota-onalar uchun farzandlarini o‘qishga o‘rgatishda foydalaniladigan eng yaxshi usullar haqida ma’lumot berdi.

Farzandingizga o‘qishni o‘rgatish vaqti kelganini qanday bilasiz?

Psixologik tayyorgarlikning bir qancha belgilari mavjud:

• Bola jumlalarni ravon gapiradi va aytilgan gaplarning ma’nosini tushunadi.
• Bola yo‘nalishni: chap-o‘ng, yuqori-pastki joylarni ajrata oladi. O‘qishni o‘rganish uchun matnni chapdan o‘ngga va yuqoridan pastga kuzatib borishi muhim hisoblanadi.
• Bola tovushlarni ajratadi (nutq terapevtlari rivojlangan fonemik eshitish deb atashadi). Oddiy qilib aytganda, bola uy va piyoz qayerda ekanligini va tom va lyukning qayerdaligini quloq bilan eshitib oson tushunadi.
• Farzandingiz barcha tovushlarni talaffuz qiladi va nutqida hech qanday muammo bo‘lmaydi.

Nutq bilan bog‘liq muammolar bo‘lgan bola qulog‘i bilan tovushlarni eshitmaydi va ajrata olmaydi. Bu yerdan nutqda, keyinchalik o‘qishda va hatto tez-tez yozishda xatolar paydo bo‘ladi. Ota-ona uchun bularni mustaqil ravishda aniqlash juda qiyin, shuning uchun odatda o‘qituvchi yoki logoped buni ularga ko‘rsatishi mumkin.

Bolani o‘qishga qanday o‘rgatish kerak?

Sabr qiling va ushbu oddiy ko‘rsatmalarga amal qiling.

Misollar keltiring 

Mutolaa madaniyati va an’anasi bor oilada bolalarning o‘zlari qo‘lini cho‘zadi. Kerakli va foydali bo‘lgani uchun emas, balki bu sizga rohat bag‘ishlagani uchun o‘qing.

Birgalikda o‘qing va muhokama qiling

Farzandingizga ovoz chiqarib o‘qib bering, so‘ngra rasmlarni birgalikda ko‘rib chiqing, uni kitob bilan muloqot qilishga undang: “Bu suratda kim chizilgan? Menga mushukning quloqlarini ko‘rsata olasizmi? Uning yonida turgan bu kim?” kabi savollarni bering. Kattaroq bolalarga qiyinroq: “U nima uchun bunday qildi? Sizningcha, keyin nima bo‘ladi?” shu kabi savollarni berish mumkin.

Harflarni o‘qitmang, chunki ular alifboda o‘rgatiladi

Buning o‘rniga, bolangizga harf ifodalagan tovushni eslab qolishga yordam bering. Masalan, siz “m” harfini ko‘rsating va ayting: “Bu m harfi, em emas”, deng. Agar bola harflarning alifbodagi nomlarini (em, es, ef va boshqalar) eslab qolsa, unga o‘qishni o‘rgatish juda qiyin bo‘ladi. Keyin kitobdagi rama so‘zini ko‘rgach, er-a-em-a deb talaffuz qilishga harakat qiladi.

Oddiydan murakkab harakatlarga o‘ting

Bola bir nechta harflarni (2 dan 5 gacha) va ular ifodalagan tovushlarni yod olgandan so‘ng, bo‘g‘inlarga o‘ting. Takroriy bo‘g‘inlardan tashkil topgan so‘zlar birinchi bo‘lsin: bo-bo, mo-mo va shunga o‘xshash so‘zlarni o‘qiting. Bunday holda, bo‘g‘inni alohida tovushlarga ajratish shart emas. “Bular b va o harflari va ular birgalikda bo tallaffuzini hosil qiladi, demang. Darhol bo‘g‘inning bo deb talaffuz qilinishini o‘rgating, aks holda bola harfma-harf o‘‘qishni boshlashi mumkin. Oddiy kombinatsiyalarni o‘zlashtirgandan so‘ng, murakkabroqlarga o‘ting: mu-shuk, lo-la, xo-la va boshqa so‘zlarni o‘qiting.

O‘qigan narsalarining ma’nosini tushunishiga yordam bering

Buni bola asta-sekin, biroq so‘zlarni va butun jumlalarni bo‘g‘inlarda takrorlay boshlaganda qiling. Masalan, bola o‘qidi: “Onam ramkani yuvdi”, to‘xtating va: “Siz hozirgina nima haqida o‘qidingiz?” deb so‘rang. Agar javob berishga qiynalsa, jumlani yana o‘qib chiqsin. Siz ham aniqroq: “Ramkani kim yuvdi? Onam nimani yuvdi?”, deb savol bering.

Harflar hamma joyda mavjud ekanini ko‘rsating

O‘yin o‘ynang. Bola ko‘chada va uydagi bor narsalarda mavjud bo‘lgan harflarni topsin. Bular do‘konlarning nomlari, ma’lumot stendlaridagi eslatmalar, bilbordlardagi reklamalar va hatto svetofor xabarlari bo‘lishi mumkin: “Yuring” yozuvi yashil rangda va “Bir necha soniya kuting” kabi so‘zlar qizil rangda yonadi, deb aytishiga yordam bering.

O‘yin o‘ynang

Yana o‘yin o‘ynang. Kubiklarni harflar va bo‘g‘inlar bilan to‘plang, so‘zlarni tuzing, bolangizdan do‘kondagi qadoqdagi biron bir belgi yoki yozuvni o‘qishini so‘rang. Harflarni yodlash uchun ko‘plab mashqlar mavjud. Masalan, kerakli harfni boshqalar qatoriga aylantiring, noto‘g‘ri, rangi yoki soyasi orasida to‘g‘ri yozilganini aylantiring. Shuningdek, siz boladan harf qanday ko‘rinishda ekanini aytib berishini so‘rashingiz mumkin.

Mashq qilish uchun har qanday imkoniyatdan foydalaning

Klinikada navbatda turasizmi yoki biror joyga ketasizmi, bolalar uchun rasmlar va qisqa hikoyalar yozilgan kitobni oling va bolangizni birga o‘qishga taklif qiling.

Bilimlarni mustahkamlash

Tanish matnlarni takrorlang, yangi hikoyalarda ma’lum bo‘lgan qahramonlarni qidiring. “Bo‘g‘irsoq” yoki “Qizil qalpoqcha” kabi qahramonlarga e’tibor qarating.

Majburlamang

Bolani hech narsaga majburlamang, buni o‘z xohishi bilan qilsin. Bolaning bolaligini tortib olmang. O‘rganish zo‘ravonlik va ko‘z yoshlar bilan o‘tmasligi kerak.