Ruhiy salomatlik nima va uni asrash nimaga muhim?

Tasavvur qiling, sizning ruhiyatingiz telefon kabidir: agar siz keshni tozalamasangiz va uni quvvatlantirmasangiz, u ishlashdan to‘xtaydi yoki nosoz bo‘lib qoladi. Xuddi shunday, ruhiy salomatlik ham doimiy g‘amxo‘rlikni talab qiladi. Bu borada psixolog Tatyana Smirnova maslahat berdi.

Ruhiy salomatlik nima?

Bu insonning ish qilish, yaqinlariga g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, kundalik hayotdan zavqlanish, o‘zgarishlarga moslashish va stressdan so‘ng tiklanish uchun kuch-quvvatga ega bo‘lgan holatidir.

Bu aniq fikrlash, o‘ziga ishonch his qilish, sog‘lom munosabatlar qurish va o‘z ichida tayanch topish qobiliyatidir. Shu ma’noda, ruhiy salomatlik psixologik, hissiy va ijtimoiy farovonlikni o‘z ichiga oladi.

Ruhiy salomatlik bu doimiy o‘zgarib turuvchi holat bo‘lib, u shaxsning o‘ziga xos qabul qilishi, ruhiy holati, hayotiy tajribasi va yashayotgan muhitiga bog‘liqdir.

Ruhiy salomatlik belgilari

Ruhiy salomatlik qanday bo‘ladi? Ruhiy salomatlikning normal holatida quyidagi asosiy xususiyatlar mavjud:

• Insonning his-tuyg‘ulari barqaror bo‘ladi, hatto noxush voqealar yuz bersa ham.
• U stressga dosh bera oladi va undan keyin tiklana oladi.
• Ong aniq bo‘ladi, ruhiy holat barqaror qoladi.
• Munosabatlarni qurish va qo‘llab-quvvatlashni his qilish qobiliyati saqlanadi.
• O‘rganishga, rivojlanishga va hayotga faol ishtirok etishga intilish mavjud.

Boshqacha qilib aytganda, ruhiy sog‘lom inson o‘z his-tuyg‘ularini anglaydi, ularni bostirmaydi, gapira oladi va kerak bo‘lganda yordam so‘ray oladi. Psixologlarning ta’kidlashicha, shu xususiyatlar yordamida shaxs moslashadi, qaror qabul qiladi va boshqalar bilan muvozanatda yashaydi.

Ruhiy salomatlik buzilishlari

Ruhiy salomatlik buzilishlari bu doimiy ravishda psixiatrik kasalliklar degani emas. Bu holatlar surunkali xavotir, doimiy charchoq, apatiya, charchash yoki hissiy barqarorlikning yo‘qligi bo‘lishi mumkin. Ba’zan bunday holatlar jiddiy stress, masalan, yaqin kishini yo‘qotish, ajralish yoki ishdan bo‘shashdan keyin yuzaga keladi. Boshqa hollarda esa ular o‘z-o‘zidan qoniqmaslik, hayotdan norozilik, yolg‘izlik yoki doimiy bosim natijasida to‘planadi.

Muhimi shundaki, ruhiy salomatlik bilan bog‘liq muammolar xarakter zaifligi yoki o‘ylab topilgan qiyinchiliklar emas, balki haqiqiy muammolar bo‘lib, ular tushunishni va professional yordamni talab qiladi. Bunday muammolar uyqu buzilishi, hayotga qiziqishning kamayishi, xotira va diqqatning yomonlashuvi, asabiylashish va stressga chidamlilikning yo‘qolishiga olib kelishi mumkin.

Agar bu belgilar e’tiborsiz qoldirilsa, og‘ir oqibatlarga — hatto depressiya va panik hujumlarga ham olib kelishi mumkin.

Ruhiy salomatlikni qanday saqlash mumkin

Ruhiy salomatlik  bu qat’iy holat emas, balki jarayondir. Uni mustahkamlash mumkin va kerak. Ichki uyg‘unlikni saqlash, yanada barqaror bo‘lish va hayotning qiyinchiliklariga dosh berishga quyidagi omillar yordam beradi:

1. Yashovchi muloqot
   Ichki resurslarning asosiy manbalaridan biri — yaqinlarning qo‘llab-quvvatlashi. Ma’lumki, yolg‘izlik ruhiyat uchun zararli, tamaki chekish kabi.
2. Jismoniy faollik
   Sport bilan muntazam shug‘ullanish stress darajasini pasaytiradi va baxt gormoni — endorfinlar ishlab chiqilishini rag‘batlantiradi. 
3. Uyqu va ovqatlanish
   Ruhiy salomatlik uchun uyqu va ovqatlanish tartibiga rioya qilish muhim. Surunkali uxlash muammosi yoki bir xil taomlar miyaga va ruhiyatga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
4. Raqamli detoks
   Raqamli ortiqcha yuklanish, boshqalar bilan o‘zini solishtirish, bezovta qiluvchi yangiliklar hissiy muvozanatni buzishi mumkin. Raqamli detoks qilish foydalidir.
5. His-tuyg‘ular bilan ishlash
   O‘z his-tuyg‘ularingdan qochma, ularni ongli ravishda boshdan kechir, o‘zingga qayg‘urishga, jahling chiqishga, quvonishga ruxsat ber. Bu normal reaksiyalar, zaiflik belgisi emas.  
6. Atrof-muhitni tanlash
   Biz muloqot qiladigan odamlar holatimizga katta ta’sir ko‘rsatadi. Ba’zida zaharli do‘st yoki tanqidiy qarindosh o‘z-o‘zini baholash yoki ichki barqarorlikni buzishi mumkin, shuning uchun ijtimoiy doiraga e’tibor berish muhim.
7. Yangilik va rivojlanish
   Sayohatlar, hobbi, o‘qish miyani rag‘batlantiradi, energiya beradi va hayotni kengroq ko‘rishga yordam beradi. O‘zimizga g‘amxo‘rlik qilish zaruratdir.