Koinotda nechta galaktika bor?

Agar biz koinotning ko‘pi bilan 3 foizini ko‘ra olsak, undagi galaktikalarning umumiy sonini qanday taxmin qilishimiz mumkin?

Somon yo‘li – bu son-sanoqsiz galaktikalar bilan to‘ldirilgan koinotdagi zarracha. Ammo agar biz aniq taxmin qilishimiz kerak bo‘lsa, koinotda nechta galaktika bor?

Bu oddiy savolga o‘xshaydi, ammo unday emas. Birinchi muammo shundaki, hatto eng kuchli teleskoplarimiz bilan ham biz koinotning juda kichik qismini ko‘ra olamiz.

«Kuzatiladigan koinot – bu yorug‘lik bizga yetib kelishga muvaffaq bo‘lgan koinotning faqat bir qismi», deydi astrofizik Kay Noeske, hozirda Yevropa kosmik agentligining xodimi.

Taxmimlarga ko‘ra, koinotning yoshi 13,8 milliard yil, lekin kuzatilishi mumkin bo‘lgan koinot har bir yo‘nalishda 13,8 yorug‘lik yilidan ko‘proqqa cho‘ziladi. Buning sababi shundaki, koinot kengayib bormoqda va yorug‘lik koinot kichikroq bo‘lgan paytdayoq boshlangan.

«Hozir har bir yo‘nalishdagi umumiy o‘lcham taxminan 46 milliard yorug‘lik yiliga teng», dedi Noeske.

Bu butun koinot haqidagi eng kichik hisoblarimizdan ham ancha kichik. «Biz koinotning ko‘pi bilan 3 foizini ko‘ramiz», dedi Sayyora fanlari institutining katta olimi Pamela Gay Live Sciyence nashriga.

Ikkinchi muammo shundaki, galaktikalar shunchalik ko‘pki, biz faqat koinotning kichik mintaqalarida kuzata oladigan narsalarimizga asoslanib umumiy sonni taxmin qilishimiz mumkin.

«Osmonning kichik bir qismiga qaraysiz va o‘sha kichik joydagi hamma narsani hisoblaysiz va keyin osmon kattaligiga ko‘paytirasiz», dedi Gay.

Ammo bu ham kesib tashlashni talab qiladi. «Biz galaktika deb nimani nazarda tutamiz?» – deydi Noeske. «Bizda galaktikamizning massasidan 10 marta ko‘proq bo‘lishi kerak bo‘lgan ulkan galaktikalar bor va bizda juda ko‘p kichik massali galaktikalar bor, ularning massasi taxminan 10 baravar kam … mitti galaktikalar.»

Bir nuqtada olimlar taxmin qilish maqsadida galaktika uchun minimal massani aniqlashlari kerak.

«Agar biz ulkan chegarani o‘rnatsak va uni million quyosh massasi kabi konservativ qilishga harakat qilsak, biz boshidan bugungi kungacha koinotda o‘rtacha 1-2 trillion galaktikaga ega bo‘lamiz», dedi Noeske.

2021 yilgi tadqiqotda Nyu Horizons bortidagi kameradan osmonning turli qismlaridagi umumiy yorug‘lik miqdorini o‘lchash uchun foydalanilgan va shuncha yorug‘likni yaratish uchun qancha galaktikalar kerakligi taxmin qilingan.

«Va to‘satdan, ular bizning quyosh sistemamizdagi barcha yorug‘lik manbalaridan tashqarida bo‘lganligi uchun, ular bizga biz o‘ylagandek ko‘p galaktikalar kerak emasligini tushunishdi», dedi Gay. «Va shuning uchun ularning hisob-kitoblariga ko‘ra, ko‘rinib turgan koinotda 200 milliard, ehtimol hatto 100 milliard galaktika bordir».

«Demak, taxminan yuqori chegarada 2 trillion galaktika va pastki chegarada esa 100 milliard galaktika o‘rtasidagi son bizning kuzatilishi mumkin bo‘lgan koinotimizdagi galaktikalar sonidir», dedi u.

Ammo biz koinotning o‘lchamini bilmasligimizni hisobga olsak, bu taxminlar noaniq. «Agar bu cheksiz koinot bo‘lsa, sizda cheksiz galaktikalar bo‘ladi», dedi Gay.