Hayotingizni o’zgartirish uchun, u haqda boshqacha aytib berishni o’rganing

Sizning farovonligingiz, o’zingizni va siz uchun muhim bo’lgan voqealarni qanday tasvirlashingizga bog’liq.

12 yoshingizda siz va oilangiz boshqa shaharga ko’chib o’tganingizni tasavvur qiling. Siz yangi maktabga borasiz va u yerda birinchi marta sizni masxara qilishadi. Hozir hayotning o’sha davrini qanday ta’riflagan bo’lardingiz? Ko’p xatolar yuz bergani sifatidami? Yoki bu qiyin paytlar yaxshi yakunlangani sifatidami? Ko’p narsa shunga bog’liq ekan.

1950-yillarda “Bu sening hayoting” degan shou ingliz va amerika Tvsida juda mashhur edi. Unda taqdimotchi mehmonga uning tarjimai holi haqida, dastur yaratuvchilari tomonidan ilgari to’plangan sana, muhim voqealar va xotiralar yozilgan qizil kitobga nazar tashlab aytib berardi. Bizning har birimizning ongimizda o’z hayotimizning shunday qizil kitobi bor. Va ko’pincha biz buni sezmasdan ham uni to’ldiramiz.

Shaxsiy rivoyatlar (o’zi haqidagi hikoyalar) biz ularga e’tibor berishimiz yoki qilmasligimizdan qat’iy nazar mavjuddir. Ular bizning mavjudligimizga ma’no beradi va o’z-o’zini anglashning asosini tashkil qiladi.

Sizning hikoyangiz – bu siz.

Psixolog Keyt Maklin yozganidek: “Biz o’zimiz haqimizdagi hikoyalar, bizni hayotimiz davomida ochadi, yaratadi va qo’llab-quvvatlaydi”. U o’z asarlarida ushbu shaxsiy rivoyatlar, garchi ularni doimiy ravishda o’zgartirib, to’ldirib tursak ham, ichki mohiyatimizni – shaxsiyatimizning asosiy jihatlarini ochib beradigan barqaror elementlarni o’z ichiga oladi degan jozibali g’oyani o’rganadi.

McLeanning hamkasblaridan biri, shaxs psixologiyasining kashshofi Den MakAdams bu haqda 20 yil oldin yozgan. Uning so’zlariga ko’ra, odamlar bir-biridan nafaqat xarakter xususiyatlari, balki o’zlarining rivoyatlarini qurish uslublari bilan ham farq qiladilar.

Ushbu shaxsiy hikoyalar asosiy jihatlarga ega, ularning farqlari har birimizni belgilaydi: agentlik, jamoat, valentlik, ijobiy va salbiy ma’nolarni shakllantirish va boshqalar. Ulardan eng muhimini aniqlash uchun Maklin va uning hamkasblari 1000 ga yaqin ishtirokchilarni qamrab olgan bir nechta tadqiqotlar o’tkazdilar.

Ular hayotlaridan ma’lum bir epizodni yoritdilar yoki o’zlarining hayotlarini sarhisob qiladigan butun voqeani aytib berishdi. Diqqatli tahlillardan so’ng olimlar har bir insonning shaxsiy hikoyasini tavsiflovchi uchta asosiy jihat bor degan xulosaga kelishdi.

1. Motivatsion va hissiy mavzular. Bu jihat hikoyachining mustaqilligi va boshqalar bilan aloqasini, shuningdek, voqealarning umuman ijobiy yoki salbiy ekanligini aks ettiradi.
2. Avtobiografik fikrlash. Ular bizning rivoyatlarimizdagi voqealar haqida qanchalik ko’p o’ylayotganimizni, sodir bo’lgan voqeadan ma’no topganligimizni va asosiy voqealar keyin qanday o’zgarganligimiz o’rtasidagi bog’liqlikni sezganligimizni ko’rsatadi.
3. Tuzilishi. Bu tarixning sana, faktlar va kontekst nuqtai nazaridan bog’liqligi, vaqt o’tishi bilan barqaror bo’lib qolmoqda.

Ammo shaxsiy rivoyat faqat boshqa odamlarga aytadigan gapimiz emas. Bu bizning ruhiy salomatligimiz va umumiy farovonligimizga ta’sir qiladi. Ijobiy voqealarni tez-tez aytib turadigan odamlar (“Men ishimni yo’qotib qo’ydim, lekin boshqa sohaga ko’chib o’tdim va hozir nima qilsam, menga juda ham yoqadi”) , umuman olganda o’z hayotlaridan mamnun va aqliy salomatlik muammolaridan kamroq azob chekishadi.

Xuddi shu narsa o’z hikoyasida o’zini faol qahramon kabi his qiladigan, shuningdek boshqalar bilan hamjihatlik tuyg’usini namoyon etadigan odamlar uchun ham amal qiladi. Masalan, ko’pincha o’z hikoyalarida oila a’zolari va do’stlari bilan epizodlarni yoki birgalikda sevimli mashg’ulotlarini o’z ichiga oladi.

Tabiiyki, savol tug’iladi: shaxsiy rivoyatingizni o’zgartirib, o’zingizni va hayotingizni o’zgartira olasizmi? Odamlarga shaxsiy tarixini ijobiy tomonga qayta ko’rib chiqishda yordam beradigan, bu hikoya terapiyasining asosidir. Sizning boshingizdagi qizil kitob – bu so’nggi versiya emas, qoralama ekanligini unutmang.

Siz o’z hikoyangizni o’zgartirishingiz mumkin.

Faylasuflar har doim biz o’zimizni va haqiqatimizni yaratamiz deb bejiz aytishmagan. Odatda, psixoterapevtlar ushbu printsipdan foydalanib, odamga ma’lum bir qo’rquvdan xalos bo’lishga yordam beradi. Ammo ushbu yondashuv siz yozmoqchi bo’lgan hikoyaning muallifiga aylanish uchun qo’llanilishi mumkin.