Baxtni kutib o‘tirmang — hayotdan hoziroq zavqlaning

Kelajakda bo‘ladigan “baxtli daqiqalar”ni kutib yashash — bu aslida hozir va shu yerda his qilinadigan quvonchni o‘zingizdan olib qo‘yishdir.

2002-yil. Yoz.

Men kollejdagi yigitim va uning do‘stlari bilan gulxan atrofida o‘tiribman. U mendan bir yosh kichik, kuzda o‘qishni davom ettiradi. Men esa Vashingtonga ko‘chib, ilk ishimni boshlamoqdaman.

Yo‘llarimiz turlicha bo‘lishiga qaramay, hali ajrashishga tayyor emasmiz. Birdan ilhom bilan aytaman:
— Islandiyaga boraylik!
— Islandiyagami? — u menga hayron bo‘lib qaraydi.
— Ha! U yer juda chiroyli, men esa shimoliy yog‘du — aurorani ko‘rishni orzu qilaman.

Uning javobini eslolmayman, lekin aniq bilaman — u bu g‘oyadan hayajonlanmadi. Oradan ikki oy o‘tib, biz ajrashdik.

Menga Islandiya ramz edi — hamkorlik, orzular, muhabbat belgisi. Men o‘ylardimki, baxtli bo‘lish uchun menga albatta sherik kerak. Har safar biror yaxshi narsa sodir bo‘lsa, ichimdan o‘tardi:

“Ha, bu juda yoqimli, lekin men haqiqatan baxtli bo‘laman, faqat sevimli odamimni topganimda.”

Yangi kvartiraga ko‘chganda, men o‘sha joyda kim bilandir kechki ovqat qilishni tasavvur qilardim:

“Men baxtli bo‘laman, faqat bu joyni kim bilandir bo‘lishsam.”

Ishda ko‘tarilish olganimda, do‘stlarim bilan bar’da nishonlab o‘tirib, o‘ylardim:

“Men baxtli bo‘laman, faqat bu stol atrofida yolg‘iz bo‘lmay qolsam.”

Do‘stlarimning sevgililari bilan ta’tildagi suratlarini ko‘rganimda esa o‘zimga aytardim:

“Men baxtli bo‘laman, kimdir meni Islandiyaga kuzatib boradigan odam paydo bo‘lsa.”

Mana o‘sha to‘rt so‘z, quvonchni o‘ldiradigan so‘zlar:

“Men baxtli bo‘laman, faqat…”

Siz ularga tanish bo‘lishingiz mumkin — yoki ularning “qarindoshlari”:

“Agar …ni uddalasam, o‘zimni yaxshi his qilaman”,
“Agar … menda bo‘lsa, hayotim yaxshiroq bo‘ladi.”

Biz bu so‘zlarni ko‘p ishlatamiz, e’tibor ham bermaymiz. Ular oddiy orzudek tuyuladi. Lekin “Men baxtli bo‘laman, faqat…” degan fikr xavfli odatdir. Chunki bu shunchaki so‘z emas — bu hayotga bo‘lgan yondashuv. U sizni hozirgi daqiqadagi quvonchdan uzoqlashtiradi va baxtni keyinga suradi.

---

Baxt va quvonch — bu bir narsa emas

Biz “baxt” va “quvonch” so‘zlarini ko‘pincha sinonim sifatida ishlatamiz. Aslida ular butunlay boshqacha narsalar.

Baxt — bu hayotimizga umumiy baho. U sog‘liq, ish, maqsad, ma’no va munosabatlar kabi ko‘plab omillarga bog‘liq.

Quvonch esa — shu ondagi hissiyot. Bu kuchli, qisqa, lekin yorqin tuyg‘u. Biz kulamiz, jilmayamiz, yuragimiz iliqlik va yengillikka to‘ladi. Quvonch tanada seziladi — biz jonlanamiz, ilhomlanamiz, tiriklikni his qilamiz.

Baxt murakkab tuyg‘u, shuning uchun biz ko‘pincha nima bizni baxtli qilishi mumkinligini bilmaymiz. Odamlar ko‘p hollarda baxtni katta hayotiy bosqichlar bilan bog‘lashadi: muhabbat topish, ishda muvaffaqiyat, uy sotib olish, farzand ko‘rish. Biz o‘ylaymizki, bu “oxirgi bo‘lak” bo‘lib, hayotimizni to‘liq qiladi. Lekin hayotda kamdan-kam hollarda bu haqiqatga aylanadi.

Masalan, lotereya yutgan odamlar haqidagi tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki — oradan bir yil o‘tib, ularning baxt darajasi boshqalarnikidan deyarli farq qilmaydi. Katta voqealar vaqtincha kayfiyatni ko‘taradi, ammo keyin yana yangi maqsad izlaymiz va yana:

“Men baxtli bo‘laman, faqat…”

Yana bir muhim jihat: biz hayotdagi katta voqealarni nazorat qila olmaymiz. Shuning uchun, agar biz faqat ularga yopishib olsak, hozirgi quvonchni o‘zimizdan olib qo‘yamiz.

Masalan:

• Biz ko‘proq ishlaymiz, yaqinlar bilan kamroq vaqt o‘tkazamiz.
• Yangi loyiha olamiz, ammo sevimli mashg‘ulotlarga vaqt topolmaymiz.
• “Bir kun o‘z uyimiz bo‘ladi” deb orzu qilib, ijaradagi kvartirani bezamasdan, sovuq “quti”da yashaymiz.
• “Mos sherik topgach, sayohat qilaman” deb niyat qilamiz, ammo ijtimoiy tarmoqlarda boshqalar hayotdan zavqlanayotgani bizni xafa qiladi.

Har safar “Men baxtli bo‘laman, faqat…” deganimizda, aslida “Men hozir baxtli bo‘la olmayman” deyapmiz. Bu esa hayotni to‘xtatadi.

Bu odat bizni hayot tomoshabiniga aylantiradi — biz sahnada emas, zalda o‘tiribmiz. Go‘yo kimdir ssenariy yozib, bizni “baxt sahnasi” bilan quvontiradi, deb kutamiz.

Aslida esa, biz o‘z hayotimizning muallifimiz. Endi orzularni kutishni bas qilib, hozirning o‘zidan hayot yaratish va zavqlanish vaqti keldi.

---

Baxtni kutishni qanday to‘xtatish mumkin

2011-yilda men munosabatda edim, hammasi yomon emas edi. Bir kuni biz dugonamning Bermudadagi to‘yiga bordik. Men kelinning dugonasi sifatida ishlarim bilan band edim, u esa shaharda kokteyl ichib, to‘yga mast holda keldi. Shu paytdan hammasi o‘zgardi. Vaziyatni tuzatish uchun aytdim:
— Islandiyaga boraylik!
U yana o‘sha tanish befarq ohangda javob berdi.

Ikki kundan so‘ng men Yangi yil uchun Islandiyaga chipta oldim — yolg‘iz.
— Istasang, men bilan bora olasan. Faqat chipta ol, — dedim unga. Bir necha haftadan so‘ng ajrashdik.

Yangi yilda men lavali maydonlarni kesib o‘tdim, geotermal vannalarda cho‘mildim. Va bilasizmi, 10 yil orzu qilganimdan so‘ng Islandiyada nima topdim? Quvonchni!

Men ilgari maqola yozgan rassom ayol bilan bog‘landim. U meni o‘z oilasi bilan Yangi yilni nishonlashga taklif qildi. Men Reykyavik osmonida mushakbozlikni tomosha qilib, uch avlod islandiyaliklar bilan bayram qildim. Baliq va kartoshka fri yedim, kundalikda yozuvlar qildim. Snayfellsnes yarimoroliga bordim, issiq shokolad ichdim va fermerlar bilan xalq qo‘shiqlarini aytdim. Yangi do‘stlar topdim. Va nihoyat, orzu qilganim — shimoliy yog‘duni ko‘rdim! U kutilganidan ham sehrliroq edi.

Biz ko‘pincha quvonchni e’tiborsiz qoldiramiz, chunki uni “baxt sari yo‘ldagi chalg‘ituvchi” deb bilamiz.
Lekin aslida, quvonch bizning dunyoqarashimizni kengaytiradi. Baxtni kutayotgan odam esa, go‘yo orolda turgandek — qimirlamaydi, chunki “qutqaruvchilar” kelmay qolishidan qo‘rqadi.

Men shuni o‘rgandim: hozirgi lahzaga tayansangiz, hayot sizni doimo ajablantiradi. Kutilmagan sarguzashtlar, yangi tanishuvlar, ilhom — bularning bari baxt sari bosqichlar bo‘lishi mumkin. Eng muhimi — siz hozirni yashaysiz.

Albatta, men ham ba’zida “Men baxtli bo‘laman, faqat…” deb o‘ylayman. Masalan, pandemiya paytida o‘ylardim: “Farzandim bilan kafega bora olsam, musiqa mashg‘ulotiga yuborsam, hayot qay darajada yaxshi bo‘lardi.”

Lekin keyin tushundim: baxtni kutish — bu odat, va undan voz kechish mumkin.
Endi shunday fikrlar kelganda, o‘zimdan so‘rayman:

“Kelajakdagi men bugungi kunimni qanday o‘tkazganimni xohlardi?”

Bu savol har doim quvonch keltiradi, chunki javob hech qachon “o‘zgarishni kutib” bo‘lmaydi. Javob har doim bir xil:

“Hozirgi hayotimni eng yaxshi tarzda yashab.”

Baxtni kutish odati ko‘pincha mukammallik istagidan kelib chiqadi. Biz hayotni qanday “ideal” bo‘lishi kerak deb o‘ylaymiz, keyin real hayotni shu bilan solishtiramiz. Farq esa bizni xafa qiladi. Va mukammallik yo‘q ekan, hatto orzular amalga oshganda ham yetarli tuyulmaydi.

Quvonch esa — bizning ichimizda. U mukammal hayotni kutmaydi. U shunday so‘raydi:

“Bugun hayotingni qanday qilib qiziqarli va ilhomlantiruvchi qilasan?”

U bizni taqqoslashdan emas, ijodkorlikdan boshlaydi.

2016-yilda men yana Islandiyaga qaytdim. Bu safar erim Albert bilan. Biz dengiz qushlarini tomosha qildik, yovvoyi ko‘k meva terdik, hatto elflar maktabiga ham bordik! Va bilasizmi? Bu safar safar avvalgidan ham yoqimli bo‘ldi. Chunki men u yerni endi allaqachon o‘zimniki deb bilardim. Eski xotiralar yangilari bilan uyg‘unlashdi. Sevimli odamimga men uchun aziz joyni ko‘rsatish — bu chinakam baxt edi.

Men bir lahza ham afsuslanmadim — kutishni bas qilganim uchun.

Sizchi?
Sizni baxtli qiladigan narsa nimani kutmoqda?
Va nima bo‘ladi, agar siz bugundan boshlab kutishni to‘xtatib, o‘zingizning quvonchingizni yaratishni boshlasangiz?