Buni eshitish og‘riqli: baxtsiz bolalar aytadigan 7 ibora

Bolalik — inson hayotining eng quvonchli va o‘zgacha davri bo‘lishi lozim. Bu paytda bolalar yangi narsalarni o‘rganib, dunyoni kashf etadi va hech qanday tashvishlardan xoli bo‘lishi kerak. Afsuski, barcha bolalar ham bunday baxtli muhitda ulg‘aymaydi. Ko‘pchilik bolalar kundalik hayotda og‘riq, qo‘rquv va yolg‘izlik kabi og‘ir tuyg‘ular bilan yuzlashadi. Ular ko‘pincha o‘z dardlarini bevosita ifoda eta olmaydilar, lekin ularning so‘zlari va harakatlari bu ichki azoblarni yashirincha bildiradi.

Ota-onalar ko‘pincha bu signallarni sezmay qoladi. Bola bosh og‘rig‘idan shikoyat qiladi, zerikayotganini aytadi yoki birdan jim bo‘lib qoladi. Kattalar buni asabiylik yoki charchoq deb o‘ylaydi. Ammo ushbu so‘zlar ortida chinakam azob yashiringan bo‘lishi mumkin.

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, stress, travma yoki e’tiborsizlikni boshdan kechirayotgan bolalar ko‘pincha so‘zlarida bir xil ifodalardan foydalanadi. 

Agar bola quyidagi so‘zlarni takrorlasa, bu o‘ylashga sabab bo‘ladi. Balki unga yordam, tushunish yoki hattoki professional ko‘mak kerakdir. Quyida baxtsiz bolalar aytadigan yetti ibora keltirilgan.

“Qornim og‘riyapti”

Agar bola ovqat hazm qilish tizimi bilan bog‘liq muammo haqida gapirmasa va qornida hech qanday ko‘rinadigan sabab bo‘lmagan, ammo tez-tez og‘riq bo‘lsa, ota-onalar bu haqida o‘ylashlari kerak. Bola har doim o‘z his-tuyg‘ularini tushuntira olmaydi. “Meni qayg‘uli qilmoqda” yoki “Qo‘rqyapman” degan so‘zlar o‘rniga u jismoniy og‘riq haqida shikoyat qiladi. Bosh og‘rig‘i, qorin og‘rig‘i, charchoq — bularning barchasi hissiy sog‘liqning yaxshi emasligidan dalolat bo‘lishi mumkin.

Agar gap oshqozon-ichak tizimi muammolari haqida bo‘lmasa va qorin og‘rig‘i aniq sababsiz ham tez-tez kuzatilsa, ota-onalar buni jiddiy o‘ylashlari kerak. Bola har doim o‘z his-tuyg‘ularini so‘z bilan ifoda eta olmaydi. “Meni xafa qilyapti” yoki “Qo‘rqyapman” demasdan, u jismoniy og‘riqdan shikoyat qiladi. Bosh og‘rig‘i, qorin og‘rig‘i, charchoq — bular hissiy noxushlik belgisi bo‘lishi mumkin.

Terapevtlar ta’kidlashicha, bolalardagi depressiya ko‘pincha tana belgilari orqali namoyon bo‘ladi. Agar tahlillar normal bo‘lsa-yu, lekin shikoyatlar davom etsa, bolaning ruhiy holatiga e’tibor qaratish kerak.

“Nega siz doim menga baqirasiz?”

Hatto ota-ona past gapirsa ham, bola buni baqirish deb qabul qilishi mumkin. Bu holat doimiy stress, qo‘rquv yoki oldingi travmalardan kelib chiqadi.

Oila psixologlari tushuntirishicha, bola o‘zini ishonchsiz his qilganda, har qanday tanbeh uni hujum sifatida ko‘radi. U doimo hiyla kutadi, shuning uchun oddiy suhbatni ham hujum deb qabul qiladi.

Agar bola ko‘p marta shunday gapirsa, demak u kuchli taranglikda yashaydi va o‘zini xavfsiz his qilmaydi.

“Menga zerikarli”

Agar bola uni doim takrorlasa, bu xavotirli belgisi bo‘lishi mumkin.

Psixologlarning fikricha, doimiy zerikish bu hissiy bo‘shliq belgisi. Bola oddiy narsalardan rohatlanishni bilmaydi, mashg‘ulot topishda qiynaladi. Bu esa uning ruhiy tushkunlikda yoki hayotga qiziqishi yo‘qligini ko‘rsatishi mumkin.

“Ular meni majbur qilishdi”

Baxtsiz bolalar ko‘pincha o‘zlarini qurbon his qiladi. Ular hayotlariga ta’sir ko‘rsatishlari mumkinligiga ishonishmaydi, shuning uchun javobgarlikni boshqalarga yuklaydi. Agar bola doim “Meni majbur qilishdi”, “Xohlamadim, lekin majbur bo‘ldim” deb aytsa, bu yordamga muhtojlik belgisi hisoblanadi. Ko‘pincha bu tengdoshlarning bosimi haqida bo‘ladi. Balki uni ortiqcha nazorat qilishadi yoki tanlov qilish huquqini bermaydi.

“Sen uni menga qaraganda ko‘proq yaxshi ko‘rasan”

Bu shunchaki asabiylik emas, balki yordam chaqiruvchi yig‘lashdir. Bola o‘zidan kichik opa-singillaridan kamroq sevilyapman deb qo‘rqadi, ota-onasi uchun o‘zining ahamiyatsizligini his qiladi.

Bunday so‘zlar chuqur ishonchsizlikni ifodalaydi. Bola o‘rnimni egallashlari mumkin deb o‘ylaydi, o‘zini sevishga loyiq emas deb hisoblaydi. Uning rashkini qoralash o‘rniga, sizning unga bo‘lgan mehringiz doimiy ekanini ko‘rsatish muhimdir.

Jimjitlik

Ba’zida eng og‘ir holat bu bolaning mutlaqo jim bo‘lib qolishidir. U shikoyat qilmaydi, yig‘lamaydi, yordam so‘ramaydi va ko‘p vaqtini sukutda o‘tkazadi.

Psixologlar ogohlantiradi: agar bola to‘satdan jim bo‘lib qolsa, hissiyotlarini yashira boshlasa, bu ruhiy jarohat alomati bo‘lishi mumkin. Balki u ilgari yig‘lagani uchun masxara qilingandir yoki samimiy gapirganida jazolangan. Endi esa u o‘z his-tuyg‘ularini bildirishdan qo‘rqadi.

“Senga mensiz yaxshiroq bo‘ladi”

Bu eng xavotirli iboralardan biridir. Bu so‘zlar bolaning o‘zini ortiqcha, keraksiz his qilayotganini bildiradi. Bunday fikrlar depressiyaning belgisi bo‘lishi mumkin. Ularni e’tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi. Bolaga zudlik bilan ruhiy zarur va, ehtimol, mutaxassis yordami kerak bo‘ladi.

Bola shunday desa, nima qilish kerak?

Bu iboralar shunchaki so‘zlar emas. Ularning ortida qo‘rquv, yolg‘izlik va ichki og‘riq yashiringan bo‘ladi. Agar bola bu so‘zlarni qayta-qayta aytsa, bunga e’tiborsizlik bilan qarab bo‘lmaydi.

Suhbatlashing. Undan nimani his qilayotganini so‘rang, his-tuyg‘ulari siz uchun muhimligini bildiring.

Yonida bo‘ling. Hatto u sizni o‘zidan uzoqlashtirishga harakat qilsa ham, ketmasligingizni ko‘rsating.

Mutaxassisga murojaat qiling. Ba’zida sevgi va e’tiborning o‘zi yetarli bo‘lmaydi — professional yordam zarur bo‘lishi mumkin.

Bolalar kattalar kabi yordam so‘ray olmaydi. Ammo ularning so‘zlari bu bir signal. Uni eshiting.