Zamonaviy dunyoda munosabatlarni qurish nega qiyin?

Qiyinchiliklarni nafaqat Internet, ijtimoiy tarmoqlar va tanishuv saytlari kiritmoqda.

1. Dunyoda endi aniq rollar yo’q

Oldin qanday edi? Inson o’sadi, o’qiydi, ishlaydi, turmushga chiqadi, bolalarni tarbiyalaydi. Erkak oila boshlig’i va boquvchi, ayol esa o’choq saqlovchisi va g’amxo’r ona. Er qaror qabul qiladi, xotin itoat etadi. U restoranda to’laydi, u chiroyli va aqlli keladi. Va boshqa – sodda, aniq va taxminiy senariylar. Har qanday tushunarsiz vaziyatda murojaat qilishingiz mumkin bo’lgan qoidalar to’plami mavjud edi.

Endi odamlar tobora eskirgan, samarasiz va toksik xatti-harakatlardan voz kechmoqdalar va boshqalarning taxminlari va me’yorlariga javob berishdan ko’ra, o’zlarining qulayliklari haqida ko’proq tashvishlanishmoqda.

Bundan tashqari, ayollar ko’proq huquqlarga ega bo’lishdi va ularning muammolariga ko’proq e’tibor berilmoqda, demak, munosabatlardagi kuchlar nisbati o’zgardi. Bir tomondan, bu yaxshi, boshqa tomondan, bu murakkablikni oshiradi. Endi ishonadigan shablon yo’q. Siz sherigingizni o’rganishingiz, uning ehtiyojlari va xususiyatlarini hisobga olishingiz kerak. Va vaqti-vaqti bilan to’liq tushunmovchilik, maqsadlar va qarashlarning mos kelmasligiga duch kelasiz.

Masalan, agar ayol konservativ qarashlarga rioya qilib, eri pul topayotgan paytda, bolalarga qarab va uyda o’tirmoqchi bo’lsa, u osonlikcha merkantil ayol yoki ahmoq uy bekasining belgisni olishi mumkin. Va agar, aksincha, ishlasa va munosabatlarda to’liq tenglik uchun harakat qilsa, u osonlikcha “feminist” yoki “yubka kiygan erkak” bo’lib chiqadi.

Bunday sharoitda o’zini qanday tutish va “o’zining” odamini qayerdan topish mumkinligi umuman aniq emas.

2. Biz tanlov illyuziyasidan qiynalamiz

Biror kishi bilan tanishish uchun endi hech qayerga bormasa ham bo’ladi. Ekranda bir necha marta chapga va o’ngga suring, xabar yozing – va shuning o’zi yetarli bo’ladi. Tanlovning ko’pligi esa! Yoshi, tashqi ma’lumotlari, qiziqishlari bo’yicha filtrlanishi mumkin bo’lgan minglab odamlar bor. Agar hozirgi juftlikda biror narsa noto’g’ri bo’lsa, siz har doim boshqasini topishingiz mumkin, osonlik bilan va tezda.

Faqat haqiqatda, albatta, bu aldanishdir. Biz bilan metroda ishga yoki o’qishga ketayotgan xuddi shu insonlar tanishish dasturlari ro’yxatidan o’tganlar. Va ular orasida munosib odamni topish juda qiyin, shunchaki aloqa jarayonining o’zi juda soddalashtirilgan.

Ammo boy tanlov illyuziyasi tufayli odam munosabatlar ustida ishlashga intilmaydilar, birinchi qiyinchiliklardan so’ng voz kechadilar, sherigiga beparvolik qiladilar – vaqtinchalik narsa sifatida. Vaqt hali ham ko’p bo’lsa, bezovta bo’lishning hojati yo’q, va siz hali ham shuncha variant ichida “u” ni topishga vaqtingiz bor. Aytgancha, bu holat paradoks yoki tanlov illyuziyasi deb ataladi.

3. Biz qarama-qarshi ma’lumotlar olamiz

Deyarli har kim o’z fikrini bildiradigan dunyoda, chalkashmaslik va o’zini eshitish juda qiyin.

Kitoblarda bitta narsa yozilgan, ona-ona boshqa narsa aytadilar, do’stlari esa uchinchi, sevimli blogger boshqa fikr bildiradi. Va munosabatlarning qaysi modeli “to’g’ri” ekanligi, hamma narsa “qanday” bo’lishi va kimni tinglash kerakligi mutlaqo noaniqdir.

Demak, sherikning harakatlarini noto’g’ri talqin qilish, o’zini aldash va hamma narsani buzish mumkin.

4. Biz o’zimizga va boshqalarga haddan tashqari baland talablarni qo’yamiz

Har birimizda har doim ko’z oldimizda kamida bitta mukammal juftlikni ko’ramiz, ular sayohatlardan yoqimli rasmlarni joylashtiradilar, ular bir-biriga beradigan sovg’alarni, shuningdek, ular mamnuniyat bilan o’ynaydigan go’zal itni ko’ramiz. Bu juftlik, albatta, hech qachon janjallashmaydi, baxtli munosabatlar siriga egalar va boshqalarga maslahat beradilar.

Haqiqiy munosabatlar bu rasm bilan raqobatlasha olmaydilar: ularda tish pastasi deb va pul muammolari deb janjallashishadi. Ammo beg’ubor tasvirlarni ko’rib chiqayotganda, ular odatiy bo’lib tuyuladi, sizda va sherigingizda biron bir narsa noto’g’ri deb o’ylaysiz. Va hasad, taqqoslash, o’zaro tanbeh va da’volar boshlanadi.

Bu xuddi o’sha anekdotdagidek “Ammo Nodir xotiniga qimmat kiyim olib bergan” yoki “Doniyorning rafiqasi ovqat tayyorlashda juda yaxshi”. Nodir, Doniyor va ularning xotinlari endi sizni har tomondan o’rab olishgan.

5. Biz javobgarlikni o’z zimmamizga olishni istamaymiz

Barchamiz har jihatdan mustaxkam bo’lishga shoshilmaymiz. Biz uzoq vaqt davomida ota-onamiz hududida yashaymiz va ularning moddiy yordamlariga muhtojmiz. Yoshlik qiyinchiliklarini katta yoshda aziyat chekamiz.

Ushbu mavzudagi maqola va postlarda “infantilizm” degan so’z ko’pincha uchraydi. Ammo gap hatto bunday xatti-harakatlarda emas, balki murakkab ijtimoiy jarayonlar va dunyo voqealari tufayli odamlarning o’zgarishidadir. Olimlar hatto o’tish davri chegaralarini qayta ko’rib chiqishni va o’smirlik – bu hali 24 yoshga to’lmagan insonlarni hisoblash taklif qilmoqdalar. Ya’ni, yarim asr muqaddam osonlikcha ish va ikkita farzandga ega bo’lgan odamlarni.

Bunday narsalar munosabatlarga ham ta’sir qiladi. O’zini qidirishga, yangi narsalarni sinab ko’rishga, hayotini rivojlantirishga va undan zavq olishga qaratilgan va sherigiga tajriba, o’tkinchi narsa sifatida qaraydi. Ya’ni, bu endi ikki kattalar o’rtasidagi jiddiy munosabatlar emas, balki kechagi o’smirlar shug’ullanadigan “sevgi o’yinlari”dir.