«Jahon tengsizligi 2026» hisobotiga ko‘ra, dunyo boyliklarining 75 foizi 10 foiz aholi qo‘lida to‘plangan. Mutaxassislar shoshilinch choralar ko‘rishga chorlashmoqda, deb yozmoqda The Guardian.
60 mingdan kamroq odam (dunyo aholisining 0,001 foizi) sayyoramiz aholisining eng kambag‘al yarmidan uch baravar ko‘p boylikka ega.
Tadqiqotda 200 nafar olim qatnashdi. Ular dunyoning deyarli barcha mintaqalarida 1 foiz aholi (eng boy odamlar) 90 foiz aholiga qaraganda ko‘proq boylikka ega ekanligini aniqladilar. Ta’kidlanishicha, 2025-yilda boyliklar taqsimotidagi tengsizlik yuqori sur’atlarda o‘sgan.
«Dunyodagi o‘ziga to‘q aholining 10 foizi butun boylikning 75 foiziga, insoniyatning yarmi esa 2 foiziga egalik qiladi. Oqibatda biz juda ozchilik misli ko‘rilmagan moliyaviy qudratga ega dunyoga ega bo‘ldik, vaholanki, milliardlab odamlar oddiy iqtisodiy barqarorlikdan ham chetda qolmoqda», — deyishdi Rikardo Gomes-Karrera (Parij iqtisodiyot maktabi) boshchiligidagi tadqiqot mualliflari.
Tadqiqot mualliflarining ta’kidlashicha, tengsizlikni qisqartirish nafaqat adolat masalasi, balki iqtisodiyot barqarorligi uchun ham zarurdir. Boylar va kambag‘allar o‘rtasidagi farqni kamaytirish uchun ta’lim va sog‘liqni saqlashga davlat investitsiyalari kiritish, shuningdek, samarali soliq va qayta taqsimlash dasturlarini joriy etish taklif etilmoqda.
Dunyo boyliklarining atigi 10 foiz odam qo‘lida jamlangani juda qo‘rqinchli holat. Oddiy odamlar esa kunlik ehtiyojlarini zo‘rg‘a qondiryapti. Bu raqamlar shunchaki statistika emas — bu real hayot, millionlab oilalar taqdiridir. Shoshilinch choralar ko‘rish kerakligi juda to‘g‘ri aytilgan.
0,001 foiz odam butun dunyo kambag‘allaridan ham boyroq bo‘lishi mutlaqo mantiqsiz. Bu tizimning nosog‘lom ekanini ochiq ko‘rsatadi. Boylik shu qadar notekis taqsimlanganki, o‘rtadagi farq odamlar orasidagi hayot sifatini keskin buzib yuboryapti.
Menimcha, bu muammo faqat soliq masalasi emas — bu qadriyat masalasi ham. Boylar ko‘proq ulashishsa, davlatlar esa sog‘liqni saqlash va ta’limni kuchaysa, ehtiyojmandlar uchun chinakam imkoniyatlar yaratiladi. Boshqacha yo‘l yo‘q.
Dunyo boyliklarining yarmi atigi 2 foiz boylikka egaligi — bu fojia. Kimdir haftasiga 80 soat ishlaydi, lekin baribir barqaror hayotga erisha olmaydi. Kimdir esa bir qarori bilan butun sanoatga ta’sir o‘tkazadi. Bu mutanosiblik yo‘qligini isbotlaydi.
Tadqiqotchilarning aytgan gaplari juda o‘rinli — tengsizlikni kamaytirish iqtisodiyotning o‘zi uchun ham foydali. Kattaroq o‘rta qatlam — doimiy harakatdagi iqtisodiy dvigatel. Boylik faqat yuqorida to‘plangan jamiyatlarda inqirozlar ko‘p bo‘ladi.
Men shaxsan davlatlar ta’limga sarmoya kiritish g‘oyasini juda qo‘llab-quvvatlayman. Chunki haqiqiy tenglik bilim bilan boshlanadi. Yaxshi ta’lim olgan avlod tengsizlik devorini sindira oladi. Boy-kambag‘al tafovuti kamaymasa, kelajakda yana ham katta muammolar kutadi.
Boylikning 10 foiz qo‘ldan chiqmayotgani bejiz emas. Bu oddiy raqam emas, bu butun tizim ishlamayotganini ko‘rsatadi. Tengsizlik shu darajada kuchaygan bo‘lsa, demak, iqtisodiy siyosat tubdan yangilanishi kerak.
Boylikning 75 foizini atigi 10 foiz odam egallashi — bu jamiyat rivojlanishini sekinlashtiradi. Pul bir joyda to‘planganda, markazlashgan boylik innovatsiyani emas, turg‘unlikni yaratadi.
Ta’lim va sog‘liqni saqlashga sarmoya — tengsizlikka qarshi eng kuchli qurol. Bu maqolada aytilgan takliflar juda to‘g‘ri, ayniqsa, qayta taqsimlash siyosatini kuchaytirish g‘oyasi.
Statistikaga qarasak, raqamlar juda qo‘rqinchli. 60 ming odamning butun dunyo aholisining yarmini ortda qoldirishi — bu normal holat emas.
Tengsizlik bu faqat iqtisodiy muammo emas, bu ijtimoiy muammo ham. Odamlar imkoniyatdan mahrum bo‘lsa, jamiyat hech qachon bir maromda rivojlana olmaydi.
Men o‘quvchilarga raqamlar axloqsiz bo‘lmasligini, lekin ularning ortidagi tizim noto‘g‘ri bo‘lishi mumkinligini tushuntiraman. Mana bu maqoladagi statistikalar aynan shunday holat — tizim buzilgan.
Bu maqolani o‘qib, yana bir bor tasdiq bo‘ldi: dunyoda boylar boyiyapti, kambag‘allar esa joyida turib qolmoqda. Bu jarayonni to‘xtatishning yagona yo‘li — adolatli soliqlar.
Dunyo boyliklari atigi bir necha odam qo‘lida jamlangani — bu xavf. Bu nafaqat iqtisodiy, balki siyosiy xavf ham: kuch kimdadir ko‘payaversa, tenglik haqida gap bo‘lishi qiyin.
Odamlar ko‘pincha “mengayam tegmaydi” deb o‘ylaydi. Lekin aslida tengsizlik hammaga ta’sir qiladi — narxlar oshadi, imkoniyatlar qisqaradi, hayot sifati tushadi. Shu jihatdan maqolada aytilgan chaqiriqlar juda o‘rinli.
Kutilmagan fakt men uchun