Jahon prognoz markazlarining dastlabki hisob-kitoblariga ko‘ra, Ural va G‘arbiy Qozog‘iston orqali Rossiyasining shimoliy Yevropa hududlaridan 9—10-dekabr kunlari O‘zbekistonning shimoliy hududlariga, 11—12-dekabrda esa butun respublika hududiga juda sovuq havo massasi kirib kelishi kutilmoqda. Sovuq ob-havoda organizmda qanday o‘zgarishlar yuz beradi? Nima uchun qishda boshni, lab va qo‘llarni himoya qilish kerak? Quyida Elle nashri eksperti Deniel Atkinson ma’lumotlariga asoslanib ushbu savollarga javob izlaymiz.
Ma’lum bo‘lishicha, past harorat organizmning turli qismlariga turli xil ta’sir ko‘rsatadi.
Miya
Miyadagi gipotalamus sovuqqa sezgir nerv signallariga javob beradi, tana haroratini tartibga solish va muhim organlarni issiq tutish uchun gormonlar chiqaradi. Shu bilan birga, past haroratdan qon tomirlari torayadi. Organizm uzoq vaqt davomida qattiq sovuqqa (gipotermiya) ta’sir qilganda, gipotalamusning funksiyasi fikrlash jarayoniga ta’sir qilishi mumkin, shuning uchun sovuqdan muzlagan odam aniq fikrlash qobiliyatini yo‘qotadi.
Yurak
Qish mavsumida isinish uchun ko‘proq kislorod olish va hayotiy organlar atrofida ko‘proq qon aylanishi kerak bo‘ladi, shuning uchun yurak bu ehtiyojni qondirish uchun tezroq ishlaydi.
Oyoq va qo‘l barmoqlari
Qon aylanishining buzilishi, ayniqsa, qo‘l va oyoq barmoqlariga ta’sir qiladi. Bu darhol seziladi, chunki barmoqlar oqarib, keyin ko‘k rangga kiradi, uvushish va oxir-oqibat muzlashga olib keladi. Murakkab holatlarda uzoq vaqt davomida salbiy haroratga duchor bo‘lgan to‘qimalar o‘lishi mumkin (nekroz boshlanadi) va bu jarrohlik yo‘li bilan olib tashlashni talab qiladi.
Soch
Gipotalamus tomonidan chiqariladigan gormonlar inson terisida izolyator vazifasini bajaradi va tana haroratini ushlab turadi. Sovuqda sochlar tana haroratidan ajralib qoladi va terida sovqotish paydo bo‘ladi.
Burun
Burun ichidagi teri sovuq havoda qurib, yorilib, yallig‘lanishi mumkin.
O‘pka
Odatda burun, og‘iz va tomoq o‘pkaga yetib borguncha havoni isitadi va namlaydi. Ammo havo juda sovuq bo‘lsa, u isinishga vaqt topolmaydi, buning natijasida nafas olish yo‘llarining mushak to‘qimalari qurishi va spazm paydo bo‘lishi mumkin. Bu nafas olish va yo‘talishda qiyinchiliklarga olib keladi. Shuning uchun quruq sovuq havo astma xurujlarini kuchaytirishi mumkin.
Lablar
Sovuqda lablarning yupqa terisi qurib, yorilib ketishi mumkin. Shuning uchun uni odatdagidan ko‘ra ehtiyotkorlik bilan himoya qilishni unutmaslik lozim.
Muskullar
Sovuq ob-havoning dastlabki daqiqalarida organizmda mushaklarning majburiy qisqarishi paydo bo‘lishi mumkin — bu organizm energiya ishlab chiqarishi va qon aylanishini oshirish uchun zarurdir. Shu bilan birga, yengil titroq hissi kuzatiladi. Organizm past haroratga o‘rganib qolgandan so‘ng titroq yo‘qoladi.
Tomirlar
Kislorodni muhim organlarga tezda yetkazib berish uchun qon tomirlari torayadi. Gipotalamus tomonidan chiqariladigan gormonlar tomirlarga shunday signal beradi — hayotiy organlarga qon oqimini ta’minlash. Ammo o‘ta muhim bo‘lmagan organlar yetarli kislorod ololmaydi. Organizmning bu qismlariga oyoq-qo‘llar kiradi.
Teri
Sovuq havo allergik reaksiyaga olib kelishi mumkin. Bunda terida qizil, toshmaga o‘xshash dog‘lar paydo bo‘ladi.
Peshob chiqarish tizimi
Sovuqda hojatxonaga tez-tez boradigan bo‘lsangiz, hayron bo‘lmang. Buning sababi shundaki, qon bosimi ortishi buyraklar qondan ko‘proq suyuqlikni filtrlashiga olib keladi, bu esa peshob chiqarishga bo‘lgan ehtiyojni oshirishi mumkin.
Sovuq ob-havoda nimalar tavsiya etiladi?
Doktor Atkinson sovuq havoda sog‘liqni himoya qilish uchun ehtiyot choralarini ko‘rish juda muhimligi haqida ogohlantirdi. Chunki haroratning kuchli pasayishida organizm kasalliklarga ko‘proq moyil bo‘ladi. “Sovuqda sog‘liq uchun tug‘iladigan jiddiy xavflarni bilish va himoya qilish uchun tegishli choralarni ko‘rish muhimdir”, — deydi mutaxassis.
Газ ва свет бусин де бу сапар
Uyda utirsam kere, uqiwga bormiman
Тури килас, ишни хам уйга утказаман, асосийси уйда иссик бусин
Xudo Xohlasa buladi
Gaz bo’lib qolar bu safar
-20 bo’larkanmi?
Bir biringizni asrang
Havo ham ancha sovib ketdi
Kuchaga 4iqqim kemotti endi
Ha menda ham shu holat lekin majbur chiqaman
Manam wu, uqiwga boriw kere buvotti
Qiw keldi, kayfiyat yuqoldi
Ha mayli siqilmang hechqisi yoʻq lekin qishni ham oʻzu zavqi bor
Qor yogsa faqat bor
Ha toʻgʻri boʻmasa qish qishga oʻxshamidiyu lekin qor yogʻgandan keyin eʼtibor bersangiz havo yumshay boshlidi
Haaa, keyin hammayo bal4u buladi
Yaxwimisz? Qorlani kurdizmi?
Mana qiw ham qiwde buvotti
Ha nimasini aytasiz bu sovuqni
Uyiz issiqmi?
Assalom Alaykum Hammaga qalaysizlar Azizam uyni issiq qoʻyamiz lekin koʻcha sovuq
Ku4a vawe sovuuu, bugun uqiwgayam bormadim
Ha yaxshi oʻzizga qarab yuring issiq kiyinib yuring hoʻpmi Azizam Ertaga kutib qolaman esizdami chiqmagan boʻlsa
Ertaga??? Nima ertaga?
Assalom Alaykum Hammaga qalaysizlar
Azizam Iyyya aytgandimu bugun tugʻulgan kunim taklif qilgandim
Vay! Bugunmi??? Vay bugun 13 kuuuuuu
Mani ke4irin
Tugilgan kuniz bilan tabrikliman! Uzoq va baxtli umr kurin! Siz mani hayotimda eng muhim insonladan birisiz! Siz albatta baxtli bulas! Uzizi sevin va hammasi albatta yaxwi buladi 
Rahmat Azizam birgalikda boʻlsin barchasi Allah sizni panohida asrasin ❤️❤️❤️❤️❤
Nimala qivos endi? Nima sovgala oldiz?
Assalom Alaykum qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kun Azizam shu uyda uy ishlari bilanman kechqurun faqat bitta qoʻshni dugonam keldi oʻzi uchta dugonam bor boshqasi yoʻq ular ham bittasi oʻqishda bittasi ishda shunga kelmadi shekilli yana bilmadim
Salom alaykum, sovgala4i? Nimala sovga qiliwdi?
Assalom Alaykum Faqat pul sovgʻa qilishdi
kichik akam opam pul tashlashdi Dadam va Oyim esa toʻrt sovgʻa qilishdi
A turi qiliwib, uzizga kere narsa zato olas
Azizam oʻzizda nima gapla Ha toʻgʻri aytasiz
ha endi yurakcha nomi bilan chiqaman
Nima olasz endi?
Bilmadim bayramga Ota Onamga biron bir sovgʻa olishim kerak oʻylanib turubman
Nima omoq4isiz?
Assalom Alaykum qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kun Azizam Endi olomiyman shekilli pulni tugatib boʻldim 300 000 mingni yeb qoʻydim
kecha shahar aylangani ketdik oyim bilan yangi yilga toʻrt pishirishim uchun kerakli narsalarni olib oʻzimga kerak narsalarini olib qanaqa qilib pulni sarflab yuborganimni bilmapmande 
faqat dadamga bitta atir olishga ulgurdim oyim yonimda boʻlgani uchun oyimga hech nima ololmadim endi nima qilaman bilmiyman 
Ha harakat qilaman endi shunga rahmat maslahat uchun oʻzi oʻylanib oʻtirgandim
Assalom Alaykum Hammaga qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kun Azizam Oʻzimga yashilrangli kofta quloqchin keyin boʻyoq oldim nomini bilmadim yuzni yon tarafini qizartirish uchun moʻljallangan boʻyoqde
Juda zurku
Uziz qanaqasiz? Uyni bezattilami?
Assalom Alaykum Azizam Alhamdulilloh yaxshiman oʻziz qanaqasiz ha uyni deyarli bezadim yana bir ikkita ishi bor shuni bezasam boʻldi oʻziz bezasdizmi uyni
Ha, dekabr bowida
Kayfiyatla yaxwimi?
Ha a’lo kayfiyatim oʻziznikichi
nima qilyapsiz hozir
Uz yigwtirilari bilan, dam oliw kunla u4ib utib ketdi
Yaxwimiz uziz?
Assalom Alaykum Hammaga qalaysizlar Azizam Ha mayli siqilmang bu hammani qiladigan ishiku lekin charchagan payt yoqmidi nima ham derdim
Kanikulga 4iqdim! Ura! Salom alaykum! Yaxwimisz dugonajonim?
Assalom Alaykum Azizam oʻzimi qalaysiz tabriklayman unda yaxshi dam olyapsizmi nima gaplar uzr men ishlar bilan boʻlib yozolmadim saytga oʻzizds nima gaplar Hammani Yangi yil bilan tabriklayman Allah umrlaringizni uzoq qilsin barcha niyatlariz amalga oshsin nimayiki orzu istaklariz boʻlsa bari roʻyobga chiqsin Hammaga omad baxt sogʻlik tinchlik xotirjamlik oilaviy baxt yor boʻlsin hurmat ila Gulidan hammaga bayram muborak Qadri baland qadrdonlarim
Bayramiz bilan aziz dugonajonim! Yaxwimisz?
Assalom Alaykum Mening Qadri baland Qadrdonim qadrli dugonam Azizam bayramingiz muborak boʻlsin har doim kulib guldek ochiliby baxtli qiz boʻlib yuring nimayiki niyatiz boʻlsa bari roʻyobga chiqsin Qiyomatligim Azizam bayramiz bilan tabrikliyman umriz uzoq boʻlsin dunyodagi eng baxtli qiz boʻling Ota Onangizni umri uzoq boʻlsin sizni baxtziga har doim sogʻ salomat yurishsin yangi yil barchaga omad baxt sogʻlik tinchlik xotirjamlik olib kelsin
Rahmat, birga busin! Nima gaplar? Yangilikla bomi?
Azizam yangiliklar sizda oʻzizda nima gaplar
4ar4ab ketdi odam, ovqat va salatla yevurib
Yaxwi kutib oldizmi?
Assalom Alaykum qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kech Azizam ha siz shundan charchagan boʻlsangiz men tayorlab boʻlib ishlarimini qulguncha charchadim hatto narsa yegani kuchim qomadi kun boʻyi uyqudan turganim bilan ish qilgani tushib ketdim nonushta tushlik ham qilmay faqat kechqurun bir boʻlak toʻrt yeb boʻkib qoldim yangi yilni kutib oldik va uxladim
Rosa 4ar4absiz de, ertasi kuni yedizmi?
Assalom Alaykum Hammaga qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kun Azizam menda hamasi yaxshi biram baxtliman lekin ikki oʻt orasidaman yana oʻylanib tamom boʻldim oʻsha sizga aytgan sevgilim ishdan kelibdi 1 oydan beri mahhalangdaman seni izlmagan joyim qolmadi dedi uyimga kelibdi uyni olididaman deb sms yozdi
Salom alaykum!!! Vay vay! Keyin nima buldi???
Keyin oyim smsni koʻrdi yaxshiyam u ekanini yozgan joyini oʻchirgandim endi oyimgs uni sinfdoshiman deb sms yozibdi kecha men b sinfda oʻqiganman u a sinfdagi sinfdoshiman deb sms yozib yuribdi endi gaplashgani ilojini topolmyapaman
Raqam oyimda turubdi olib qoʻydi
Salom alaykum, nega u bolaga yo diyiwvotti? Yomon bolami? Sov4i yuborsa4i?
Assalom Alaykum Bilmadim Azizam u boshqa tumandan bolani uchun oyim seni uzoqga bermiyman deydi Dadam akalarim seni sevganinga bermaymiz deyishadi undan yana ayrildim oyim raqamimni oldi va sindirib tashladi yigʻladim eshitib eshitmaslika koʻrib koʻrmaslikka solishdilar oyimni topgan gapi uni unut seni qanchadan qancha insonlar orzu qilishyapti kelinim boʻlsa deb sen boʻlsang u bola uchun yigʻlaysanmi Dadang seni unga bermidi degani degan 10 oydan buyon uni kutaman sogʻinaman hamma yarim tunda soat 1 2 mazza qilib uxlasa men yuzimni yostiqga qoʻyib zor zor yigʻladim yana toʻkgan koʻz yoshlarim gunohi uni boʻyniga qoʻyilmasin Allahim mendan uni ayurmagan deya yigʻlayverib hatto kulib turgan koʻzlarim soʻldi yuzimdan farishtam uchib ketdi xuddi kasal odamday boʻlib qoldim shunda ham taqdir bizga qarshi naqadar qiyin hatto hozir ham yigʻlayapman
Endi nima qilaman bilmayapman yana oʻsha holat takrorlanyapti
Azizam endi nima qilay menga maslahatiz kerak
Hm, juda qiyin vaziyatkan. U bola bu haqda etganmisiz?
Yoʻq aytolmayapman hali vaziyatim toʻgʻri kemayapti
Salom alaykum! Yaxwimisz? Nima yangilila?
Kayfiyatiz va salomatingiz yaxwimi?
Assalom Alaykum Hammaga Azizam qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kun yaxshiman rahmat kayfiyatim har doimgidek
U bola bilan natijada nima buldi?
Hech nima hali gaplashmadim
Uziz4i? Yaxwimisz? Yiglaw tuxtadimi?
Allahga shukr yaxshiman yomon desam Allahga noshukurlik qilgan boʻlaman ha endi koʻnikdim boshqa choram ham qolmadi
Oyingiz indamadilami?
Assalom Alaykum Hammaga Azizam qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kun Yoʻq hech nima demadi
Salom alaykum! Yaxwimisz? Nima gapla? Yangilikla bomi?
Assalom Alaykum Azizam endi yangilik yoq bilmadim
Salom alaykum, yaxwimisz? Kayfiyatlariz qale?
Assalom Alaykum Hammaga Azizam qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kun Alhamdulillah yaxshiman Allahga shukr oʻziz yaxshimisiz
Rahmat, bomisiz? Kurinmi ketdiz
Assalom Alaykum qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kech Azizam ha shu ishlar bilan boʻlib kirolmay qoldim ha endi har kuni kiraman
Qanaqa iwla sovuda? Nimalar qivos, etib berin endi
Assalom Alaykum Hammaga qalaysizlar Azizam Ha shu odatiy ishlarimde mol xolga qara uyga qara pishir kuydir endi yaqinda uylarni remonti boshlashar ekan usta keladi deyishyapti
Tuyga harakatmi?
Ha shunaqaga oʻxshaydi toʻgʻrisi oʻzim ham bilmay qoldim
nima deyishni ham bilmayman balki shundan keyin toʻy boshlarmiz lekin hali hamon akalarimga qiz yoʻq 
Oʻzingiz nimalar bilan bandsiz Azizam
Akalariz ne44i yowda edi? Uzr esimdan 4iqdi
Uyga keldim, ovqat qiliwim kere ke4ga
Katta akam 96kichik akam99 yil
Ha yaxshi uyda boʻlsangiz yaxshiyu nima ovqat qilishni yoqtirmisizmi
Erinaman! Salom alaykum! Yaxwimisz dugonajonim?
Assalom Alaykum Azizam Goʻzalim oʻziz qalaysiz yaxshimisiz Xayrli kech
Rahmat, uyda nima gapla? remont bowlandmadimi?
Hali tinchlik ustalar kelishadi deyishgandi lekin kemadi hali kelib qolishar endi yana bilmadim
Yaxwi