Odamlar bekor ishonadigan timsohlar haqidagi 11 ta afsona

Bu yirtqichlar nima uchun yig’lashlarini, ularning dinozavrlar bilan qanday aloqasi borligini va qushlar ularning tishlarini tozalaydimi yoki yo’qligini aniqlash vaqti keldi.

Afsona 1. Timsohlarning tishlarini tozalaydigan qush bor

Shubhasiz, ko’pchilik og’zi ochiq timsoh, va oziq-ovqat va zuluklarning yopishgan qoldiqlarini tozalayotgan qush tasvirlangan suratlarni ko’rgan. Ko’pincha bu qushni Misrlik yuguruvchiga tegishli bo’lib, uning ikkinchi ismi timsohlarning qo’riqchisi deb yozishadi.

Faqatgina bu tish simbiozi fantastikadan boshqa narsa emas va bu qadimiydir. Shunga o’xshash voqealar Gerodot, Aristotel va Pliniy tomonidan takrorlangan.

Haqiqat shundaki, hech qanday qush timsohlarning og’zini tozalamaydi, sudraluvchilar esa bunday xizmatlarga umuman muhtoj emas. Bu afsonaga hech qanday hujjatli dalil yo‘q: hech kim qushlar yirtqichning og‘ziga o’tirib, tishlarini tozalayotganligini tasvirga ololmagan. Garchi yuguruvchilar ba’zan timsohlar yonida chivinlarni tutishsa ham, ular qushlarga e’tibor berishmaydi.

Afsona 2. Timsohlar tanalaridan tuzni olib tashlash uchun yig’laydilar.

Mashhur “timsoh ko’z yoshlari” iborasi bizga qadimgi dunyodan kelgan – bu Plutarxga tegishlidir. Aytilishicha, sudralib yuruvchi o’ljasini yutib yuborganida ko’z yoshlarini to’kadi. Bu maqol oxir-oqibat ikkiyuzlamachilik, soxta qayg’u uchun belgi bo’ldi.

Timsohlar haqidagi ommabop ilmiy maqolalarda ko’pincha yana bir fikr topiladi: ular hamdardlikdan yig’lamaydilar, balki ko’z yoshlari yordamida tanadan ortiqcha tuzni olib tashlashadi. Ammo bu ham xato: undan qutulish uchun bu sudraluvchilarning tilida maxsus bezlar mavjud. Ushbu bezlar tufayli ular sho’r suvni ichishlari mumkin.

Timsohlar uzoq vaqt davomida suvdan tashqarida bo’lganlarida, ko’zlarini namlash uchun yig’laydilar. Bundan tashqari, ular ovqatlanish paytida aslida ko’z yoshlarini to’kishlari mumkin: uni chaynash ko’z yoshi bezlarga tegib ketishadi.

Afsona 3. Timsohlar o‘z bolalarini yeyishadi

Internetda timsohlarning o’z bolalarini og’izlari bilan ushlayotgan ko’plab fotosuratlarni ko’rishingiz mumkin. Va shuning uchun ba’zilar sudralib yuruvchilar o’z avlodlarini yeydi deb o’ylashlari mumkin.

Aslida esa urg’ochilar o’z bolalarini quruqlikdagi uyadan suvga, o’zlarining tabiiy elementiga o’tkazadilar. Bolalar har doim ham u yerga mustaqil ravishda yetib bora olmaydi. Bundan tashqari, onasi ularni og’zidagi go’shtni yeyishga ruxsat berib, ovqatlantiradi.

Urg‘ochi timsohlar tuxumdan chiqqandan keyin bir yil davomida o‘z bolalariga g‘amxo‘rlik qiladi, keyin esa chaqaloqlarni ortda qoldiradi. Agar ona yaqin bo’lmasa, erkak bolalarni himoya qilib, ota-ona instinktlarini namoyish qila boshlaydi.

Bundan tashqari, timsohlar ko’pincha nafaqat o’z bolalariga, balki begona bolalarga ham g’amxo’rlik qilishadi, agar ularni uchratishsa.

Qizig’i shundaki, notanish timsohlar biologik otani bolalardan haydab, o’z ularni qo’riqlay boshlagan holatlar qayd etilgan.

Afsona 4. Timsohlar tirik qoldiqlardir

Juda keng tarqalgan e’tiqod shundan iboratki, timsohlar tirik qoldiqlar, ya’ni uzoq vaqt beri rivojlanmagan hayvonlardir. Ular dinozavrlardan beri o’zgarmagan.

Aslida, bunday emas: bu sudralib yuruvchilar boshqa barcha o’zini hurmat qiladigan hayvonlar kabi rivojlangan. Zamonaviy timsohlar va alligatorlarning umumiy ajdodi taxminan 100 million yil oldin, ya’ni dinozavrlar davrida yashagan. Ammo o’shandan beri uning avlodlari juda o’zgardi.

Zamonaviy timsohlarning eng qadimiysini sho’r suvli timsoh deb hisoblash mumkin, ularning turlari taxminan 6-12 million yil oldin shakllangan. Demak, hozirgi tishli sudralib yuruvchilar bo’r davridan beri doimiy ravishda mavjud bo’lgan deb o’ylash noto’g’ri.

Afsona 5. Timsohlar dinozavrlarni ovlagan

Timsohlar juda qadimiy bo’lib, ular dinozavrlarni ovlagan, degan da’vo ham noto’g’ri.

Sarcosuchus va Deinosuchus kabi bu yirik sudraluvchilarni timsohmorflar deb hisoblash kerak, lekin haqiqiy timsohlar deb emas. Ular bizning zamonaviy tishli yirtqichlarimizning qarindoshlari, lekin juda uzoq qarindosh va ular bilan umumiy ham ajdodlari bor.

Aytgancha, ular dinozavrlarni har doim ham ov qilmaganlar, bahaybat toshbaqalar va yirik baliqlarni, ba’zan esa hatto akulalarni iste’mol qilishni afzal ko’rishgan. Ular ikki oyoqli kaltakesaklarga faqat katta bayramlarda hujum qilishgan.

Afsona 6. Timsohlar dinozavrlarning avlodlari

Ba’zilar timsohlar dinozavrlardan paydo bo’lgan deb hisoblashadi. Ammo bunday emas. Ular haqiqatan ham qarindoshlar, ammo ularning evolyutsion yo’llari uzoq vaqt oldin – taxminan 248 million yil oldin ajralgan.

Demak, bu mavjudotlar parallel ravishda rivojlangan.

Afsona 7. Timsohlar kaltakesaklardir

Umuman yo’q. Evolyutsion nuqtai nazardan, timsohlar zamonaviy kaltakesaklarning emas, balki qushlarning qarindoshlari. Ularning yuragi va o’pkalari o’z tuzilishida sudralib yuruvchilarnikiga emas, balki qushlarnikiga o’xshaydi.

Timsohlar ham, dinozavrlar ham arxozavrlar guruhiga kiradi. Ular, shuningdek, zamonaviy qushlarni o’z ichiga oladi – 65 million yil oldin yo’q bo’lib ketishdan omon qolgan dinozavrlarning avlodlari.

Afsona 8. Alligatorlar va timsohlar bir xil narsa

Agar birinchisining tumshug’i kengroq, ikkinchisida esa torroq va tekisroq ekanligini bilmasangiz, siz alligator va timsohni osongina chalkashtirib yuborishingiz mumkin. Ammo tashqi o’xshashlik sizni chalkashtirib yuborishiga yo’l qo’ymang: bu turli oilalardir. Alligatorlar bo’r davrining oxirida, taxminan 87 million yil oldin, timsohlarning ajdodlar ajralganlar.

Afsona 9. Timsohlar ahmoqdir

Timsohlar odatda hayvonlarning kuchi va kaltakesakning mayda miyasi bilan aqlsiz tajovuzkorlikning timsolidir. Ammo, aslida, ularning kognitiv qobiliyatlari ancha yuqori va ular sudraluvchilarga qaraganda qushlarga yaqinroqdir.

Misol uchun, timsohlar o’ljalarining xatti-harakatlarini kuzatish va eslab qolishlari mumkin. Agar o’txo’r hayvonlar har kuni bir vaqtning o’zida va bir joyda suv ichishga kelsa, yirtqich behuda o’tirmaslik uchun buni eslab qoladi.

Bundan tashqari, ba’zi timsohlar ovchilik donoligiga shunchalik oshganki, ular qushlar uchun tuzoq qilishlari mumkin.

Ular yuzlari oldiga tayoq qo’yib, yotishadi va uy qurish uchun materiali sifatida ishlatishni niyat qilgan qushni kutadi. Yaqin kelgan qushni esa sudralib yuruvchilar hujum qilishadi. Bundan tashqari, timsohlar qushlarni “tayoq bilan” faqat bahorda, uyalash mavsumi boshlanganda tutishga harakat qilishadi. Ov hiylasi.

Afsona 10. Timsohlar ovoz chiqazishmaydi

Qo’rqinchli filmlarda timsohlar juda jim hayvonlar sifatida ko’rsatilgan. Agar ularga ovoz berish qaror qilinsa, bu odatda tiranozavrning stereotipik gurkirashiga o’xshaydi.

Aslida, timsohlar juda ko’p turli xil tovushlarni chiqaradilar. Misol uchun, ularning bolalari tuxumlarida o’tirgan paytda, chiyillashni boshlashlari mumkin. Shunday qilib, ular tashqariga chiqishga yordam berish uchun onalarini qobiq orqali chaqiradilar. Yosh timsohlar esa ularga biror narsa tahdid solganida qattiq qichqiradi.

Agar dushmanni qo’rqitish kerak bo’lsa, yirtqich yo’talni eslatuvchi bo’g’iq ovoz chiqaradi. Juftlanish mavsumida esa timsohlar infratovushgacha qichqiradi, bo’kiradi va uradilar. Ko’pincha erkaklar ovozi baland bo’ladi, lekin ularning juftlari ham baland ovozda javob berishlari mumkin.

Afsona 11. Timsohlar yolg’iz hayvonlar

Timsohlar odatda yolg’iz yurishadi, lekin bu har doim ham shunday emas. Ba’zan ular o’lja juda katta bo’lsa, guruh bo’lib ov qilishadi: kimdir hayvonni ushlab turadi, boshqalari uni parcha-parcha qilib tashlaydi. Bu yirtqichlar baliqni birgalikda tutishga ham qodir – ular navbatma-navbat tutib olishadi, boshqalari esa suvda aylanashadi, o’ljaning qochish yo’lini kesib tashlashadi.

Timsohlar bir-biriga juda ko’p turli xil ovozli signallarni berishga qodir: bu o’lja haqidagi xabar, xavf haqida ogohlantirish yoki masofani saqlash talabi bo’lishi mumkin.