Nega sevgida omad kelmaydi va buni qanday o’zgartirish mumkin

Hamma narsa faqat o’zimizga bog’liq.

Sevgida omad ko’pincha tasodifan keladi. Va bunday “omad to’lqini” ga sakrash juda qiyin bo’lishi mumkin. Psixolog Barri Shvarts va antropolog Xelen Fisher bu borada o‘z fikrlari bilan o‘rtoqlashdilar.

Sevgidagi omad nimaga bog’liq?

Tanlovlarning xilma-xilligi

“Muvaffaqiyatli munosabatlar yaratiladi, topilmaydi”, – deydi professor Barri Shvarts. U biz qanday tanlov qilishimiz haqidagi tadqiqotlari bilan butun dunyoga tanildi. Uning natijalari shuni ko’rsatdiki, biz ko’proq tanlovga ega bo’lishimiz bizni baxtliroq qiladi deb o’ylasak ham, unday emas.

Agar bizda juda ko’p variantlar mavjud bo’lsa, biz doimo qo’ldan boy berayotgan imkoniyatlar haqida o’ylaymiz. Shvarts hatto do‘konda faqat bitta xilli jinsi shim sotilgan paytlarda u qanchalik xursand bo‘lgani haqida hazil qildi. Keyin erkin kesilgan jinsi shimlar, mahkam o’ralgan, “yigitlar” va hokazolar paydo bo’ldi. Endi bizga mos keladigan jinsi shimlarni sotib olishimiz mumkin, lekin bundan biz o’zimizni yomonroq his qilamiz. Shvartsning so’zlariga ko’ra, yangi variantlar bizning umidlarimizni oshiradi, bu bizga yoqsa ham, natijadan kamroq qoniqish olamiz. Xuddi shu narsani romantik munosabatlar haqida ham aytish mumkin.

Agar siz eng yaxshi sherikni topmoqchi bo’lsangiz, hozir sizning yoningizda bo’lgan sevgan odamni yaxshiroq uchun hech qachon yetarlicha kuch sarflamaysiz. Bu Tinder effektidir. Bir marta surish bilan boshqa variantni topishingiz mumkin bo’lsa, nega munosabatlarni rivojlantirishga vaqt sarflashingiz kerak?

Potentsial sheriklarni baholash qobiliyati

Barri Shvartsning o’zi, 50 yildan ortiq turmush qurgan, o’z nikohiga ko’p kuch sarflagan. “Biz bir-birimizni juda uzoq vaqtdan beri bilamiz – u sakkizinchi sinfda mening eng yaqin do’stim edi. Shuning uchun men “yetarli darajada yaxshi” sherik izlash haqida gapirganimni yoqtirmaydi. Ammo aslida shunday ”, – deydi psixolog.

Shuningdek, u biz ko’pincha potentsial sevuvchilarni qanday qilib to’g’ri baholashni tushunmasligimizni ta’kidlaydi. Shuncha yillik turmushdan so’ng, Shvarts uning xotini mehribon, empatik va aqlli ayol ekanligini aniq biladi. Qolaversa, Shvarts yozgan hamma narsaning birinchi o‘quvchisi u. Biroq, ular birinchi marta uchrashganda, u bu fazilatlarning birortasiga e’tibor bermadi: “U meni o’ziga tortdi, chunki u mening muhitimdan beysbolni yaxshi ko’rgan birinchi qiz edi. Xususan, Nyu-York Yankeesni. Yankilarga bo’lgan muhabbat – qanday qilib munosabatlarning asosi bo’la oladi?

Ammo ularning muvaffaqiyatli nikohi ular uchrashgan kuni va hatto to’y kuni ham tug’ilmagan. Bu hikoyaning boshlanishi edi, lekin oxiri emas edi. Keyingi yillarda o’zaro ishonch, qo’llab-quvvatlash va sevgi tufayli haqiqiy munosabatlar rivojlandi.

Ko’pgina er-xotinlar tez-tez eshitishadi: “Siz bir-biringizni topganingizdan juda baxtlisiz!” Unchalik emas. Ha, ular bir-birlarini topdilar, lekin keyin o’zlari munosabatlarini ular xohlagan ittifoqqa aylantirdilar. Bunday omad bizni taqdir sovg’alaridan ko’ra ko’proq topadi.

Kelajak haqidagi fikrlar

Biz faqat to’ydan oldin sodir bo’lgan voqealarga e’tibor qaratsak, keyin nima bo’lishini unutamiz. Ya’ni, to’ydan keyin haqiqiy hayot va sevgidagi omad boshlanadi.

Muvaffaqiyatli moliyachi, keling, uni Troya deb ataymiz, u model bilan uchrashishni boshlaganida o’zini dunyodagi eng baxtli odam deb hisoblagan. Uning do’stlari ham ilhomlanib, hatto unga ozgina havas qilishadi. Omad davom etdi va barcha ijtimoiy tarmoqlarda keng namoyish etilgan to‘y bo’lib o’tdi.

Keyin esa hayot boshlandi. Agar siz model bilan uchrashayotgan odam dominant xarakterga ega va diqqat markazida bo’lishni yaxshi ko’radi deb o’ylasangiz, xato qilmaysiz. Ammo ular birgalikda bir joyda paydo bo’lganlarida, Troy o’zini unutilgandek sezadi. Fotosuratchilar uning go‘zal xotinini qizil gilamda suratga olmoqchi bo‘lishadi va undan uzoqroq turishni so‘rashadi. Restoranga kirganlarida, atrofdagilarning hammasi unga emas, xotiniga qarab turishadi. Omad juda qimmat ajralish bilan yakunlandi.

Sevgidagi omadni qanday jalb qilish mumkin

Agar turmush qurmagan bo’lsangiz, to’g’ri sherik topish cheksiz mina maydoniga o’xshab ko’rinishi mumkin. Sevgi bo’yicha jahon mutaxassislaridan biriga aylangan antropolog Xelen Fisher hamon bu tuyg’u haqida g’ayrat bilan: “Siz qo’lga kiritishingiz mumkin bo’lgan eng ajoyib sovrin – hayot sherigingiz va DNKingizni kelajakka yuborish imkoniyati. Garchi doimiy tanishishlar haqiqiy ish kabi ko’rinishi mumkin. Kiyinish va iloji boricha jozibali bo’lish uchun esa mehnat talab etiladi”.

Fisher – jins va ko‘payish masalalarini o‘rganish bo‘yicha Kinsey institutida ilmiy xodim va Match.com tanishuv sayti uchun bosh ilmiy maslahatchidir. U bilan gaplashgan har bir kishi texnologiya sevgini qanday o’zgartirganini bilishni xohlaydi. Uning aytishicha, bo’ydoqlarning 40 foizi internetda topilgan odam bilan uchrashganiga qaramay, Fisher texnologiya sevgini umuman o’zgartira olmasligiga qat’iy ishonadi.

Bizning miyamiz sevgi izlashga qattiq bog’langan va antropologik tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, odamlar o’rtasidagi har qanday o’zaro ta’sirning 90% og’zaki bo’lmagan holda sodir bo’ladi. Biror kishi bilan birga bo’lganingizda, qadimgi miya vaziyatga kiradi va bu odam siz uchun qanchalik yaxshi ekanini aytadi.

Ideal sherik haqidagi fikringizni kengaytiring

Fisher Shvartsning ko’p tanlov sevgi uchun yomon degan fikriga qo’shiladi. Internetda ko’p vaqt o’tkazganimizda, biz o’zimizni haddan tashqari charchatamiz, chunki yangi nomzodni bir marta bosish orqali topish mumkin deb o’ylaymiz. Fisher tanishuv saytida 5-9 ta profilni ko’rib chiqishni maslahat beradi va keyin to’xtab, kamida bitta odam bilan suhbatlashishni maslahat beradi. “Uchrashuvlarga boring, g’ayratli va qiziquvchan bo’ling. Biror kishini qanchalik ko’p bilsangiz, u shunchalik ko’p sizga yoqadi”, deb ta’kidlaydi antropolog.

Agar siz sevgida omadli bo’lishni istasangiz, afzalliklar ro’yxatini kengaytirishingiz kerak. Masalan, Fisher tanishuv saytlarida odamlar ko’pincha potentsial sherik uchun juda aniq talablar qo’yishlarini va keyin butunlay boshqa odam bilan umumiy til topishlarini aniqladi. Bu xuddi BBCning jiddiy hujjatli filmini tomosha qilishni xoxlayotganingizni aytib, keyin esa “Do‘stlar”ning 10 ta qismini tomosha qilishingizga o‘xshaydi. Sizni nima baxtli qilishini bilishingizga ishonchingiz komilmi? Ba’zi tanishuv saytlarining algoritmlari endi nafaqat aytganlaringizni, balki qilayotgan ishlaringizni ham hisobga olishni boshlaydi.

Omad bizni topa oladigan joyga borsak, uni yarata olamiz. Agar siz operani yaxshi ko’rsangiz, tez-tez teatrga boring. Agar siz san’atni yaxshi ko’rsangiz, muzeyga tashrif buyurish vaqti keldi. Agar siz pulga qiziqsangiz, badavlat odamlar tez-tez yig’iladigan joyga boring. Amerikaliklarning 87 foizi oxir-oqibat turmush qurishadi, lekin agar siz uyda kino tomosha qilib o’tirursangiz, hech narsa o’zgarmaydi.

Fisherning o’zi yoshligida turmushga chiqdi, lekin tez orada munosabatlarni tugatdi va hech qachon boshqa turmushga chiqmadi. U o’zidan ancha katta erkak bilan 30 yil yaqin sevgi munosabatlarida o’tkazdi va uning o’limidan keyin u yana bir nechta munosabatlarda bo’ldi. Hozirda u bir inson bilan uchrashmoqda va ular bir-biriga qanchalik mos kelishlarini tushunishga harakat qilmoqda. U uni juda yaxshi ko’radi, lekin ularning qiziqishlari har xil. Fisher bu ajralish uchun asosli sababmi yoki shunchaki baxtli munosabatlar uchun ishlash kerak bo’lgan xususiyatmi, buni tushunishga harakat qilmoqda.

Sevgining biologik asosini qabul qiling

Boshqalar singari, Fisher ham munosabatlarda uni nima baxtli qilishini aniqlashni xohlaydi. Uning fikricha, sevgining uch turini ajratib ko’rsatish mumkin: jinsiy istak, romantik tuyg’ular va sherikga bog’lanish. Ularning har biri biologik asosga ega.

Misol uchun, jinsiy istakning evolyutsion sabablari aniq, chunki usiz evolyutsiya sodir bo’lmasdi. Antropologning fikriga ko’ra, bog’lanish ham ichki istakdir va u shu qadar rivojlanganki, sheriklar bolani katta qilmaguncha bir-birlarini chidashlari mumkin.

Ammo afsonalar yaratilgan va Shekspirning eng yaxshi asarlari yozilgan romantik tuyg’ular haqida nima deyish mumkin? Fisherning ta’kidlashicha, bu ham bizning ichki istaklarimizdan biridir. U hamkasblari bilan g‘ayrioddiy eksperiment o‘tkazdi, qattiq sevgan odamlarning miya faoliyatini o‘rgandilar. Olimlar dofamin gormoni ishqiy sevgi bilan bog‘liqligini aniqlashdi.

Miyaning tagida kichik dofamin zavodi mavjud. Chanqoqlik va ochlikni tartibga soluvchi hududlar yonida. Bu asosiy ichki istaklar, siz ulardan qutulolmaysiz.

Romantik sevgi jinsiy aloqa yoki muhabbatdan ko’ra kuchliroq stimuldir. Fisher tushuntirganidek, agar kimdir biz bilan jinsiy aloqa qilishni istamasa, biz o’zimizni o’ldirmaymiz. Ammo ajoyib romanning tugashi g’azabni keltirib chiqarishi va hatto o’z joniga qasd qilishga olib kelishi mumkin. Siz buni Romeo va Juliet sindromi deb atashingiz mumkin.

Sevgi munosabatlar boshida biz ko’pincha sherikimizning kamchiliklarini sezmaymiz, chunki miya baxtli, ijobiy illyuziya yaratadi. Ammo romantika so’nib ketganda, biz ko’proq narsalarni ko’ra boshlaymiz va aynan shu paytda omad bizni tark etayotgandek tuyula boshlaydi. Fisherning fikricha, ba’zi ijobiy xayollarni saqlab qolish yoki hech bo’lmaganda sherigingiz haqida sizga yoqadigan narsaga e’tibor qaratish, bog’lanish bosqichida omadingizni yo’qotmaslikning kalitidir.

Omad haqida o’ylaganimizda, biz ko’pincha eng ibtidoiy misollarni eslaymiz. Lotereya yutib olish yoki shifokor kabinetiga navbat bo’lmasligi. Bularning barchasi bizga haqiqiy muvaffaqiyat bo’lib tuyuladi, chunki bunday tasodiflarni o’tkazib yuborish qiyin. Biroq, ko’p hollarda omad unchalik yorqin ko’rinmaydi. Ehtimol, munosabatlardagi muvaffaqiyat kaliti biz tanlagan har qanday tanlov o’zaro manfaatli almashinuvdan boshqa hech narsa emasligini tushunishdir.