Olimlar ortiqcha bo’sh vaqt odamlarni baxtsiz qilishini isbotladilar

Bo’sh vaqtning ko’payishi bilan odam o’zini baxtli his qila boshlaydi – lekin faqat ma’lum bir vaqtgacha. Buni Amerika Psixologiya Assotsiatsiyasi tomonidan chop etilgan yangi tadqiqot tasdiqlaydi.

Olimlar 2012-2013 yillarda o’tkazilgan keng ko’lamli so’rovda ishtirok etgan 21736 amerikalik ma’lumotlarini tahlil qilishdi. Ishtirokchilar so’nggi 24 soat ichida nima qilganlari haqida batafsil hisobot berishdi – kunning vaqti va har bir mashg’ulotning davomiyligini qayd etish – va bu ular o’zlarini qanchalik qoniqtirganliklarini aytib berishdi. Tahlil shuni ko’rsatdiki, ishtirokchilar bo’sh vaqtlari qanchalik ko’p bo’lsa, ular shunchalik baxtli edilar, ammo o’sish 2 soatga yetganda sekinlashdi va 5 soatga yetganda esa pasayishni boshladi.

1992-2008 yillar mobaynida 13 639 amerikaliklar o’rtasida o’tkazilgan so’rovnoma tahlili shunga o’xshash natijani ko’rsatdi. Savollarning keng ro’yxatidan tadqiqotchilarni ikkita savol asosiy qiziqishni uyg’otdi: “Siz ish kunlarida o’rtacha qancha bo’sh vaqtingiz bor” va “Siz shu kunlarda hayotdan qanchalik mamnunsiz?” Vaziyat shunga o’xshash edi: sub’ektiv qoniqish darajasi kuniga 2 dan 5 soatgacha maksimal edi. Shu bilan birga, kuniga 11,5 soatdan ko’proq bo’sh bo’lganlar, o’zlari uchun kuniga bir soat ajratishga muvaffaq bo’lganlarga qaraganda ancha baxtsizroq edilar (mos ravishda 10 balldan 6,8 va 7,2 ball).

Shuningdek, olimlar 6 mingdan ortiq odamlar ishtirokida bir qancha nazariy testlarni o’tkazdilar. Birinchisida, odamlarga har kuni 6 oy yoki undan ko’proq vaqt davomida (15 daqiqa, 3,5 soat yoki 7 soat) bo’sh vaqt berilsa, o’zlarini qanday his qilishlarini tasavvur qilishlari va tasvirlab berishlari so’ralgan. Keyin ulardan qanchalari mamnun va baxtli bo’lishlarini so’rashdi.

Vazifalarni juda kam va juda ko’p vaqtini hisobga olgan ishtirokchilar o’zlarining potentsial qoniqishlarini kuniga 3,5 soat bo’sh vaqtni “olganlar” ga qaraganda past baholadilar. Shu bilan birga, 7 soat vakillari bunday muhitda o’zlarini unchalik samarali his qilishlarini ta’kidladilar, bu ham ularning farovonligini pasaytirdi.

Keyingi tajribada mahsuldorlikka alohida e’tibor qaratildi. Ishtirokchilar yana vaziyatni tasavvur qilishdi – lekin bu safar ularga kuniga 3,5 yoki 7 soat bo’sh vaqt “berildi”, lekin shu bilan birga ular ikkala holatda ham qo’shimcha bo’linish qilishdi. Har bir guruh ishtirokchilarining yarmidan bu vaqtni samarali o’tkazishni tasavvur qilish so’raldi (masalan, mashg’ulotlar yoki sevimli ishlar), qolgan yarmi esa bu vaqtni samarasiz o’tkazishni (televizor yoki ko’ngilochar kontentni ko’rish).

Natijada, ko’proq bo’sh vaqtga ega bo’lganlar, uni “samarali” o’tkazganlarga qaraganda, qoniqish darajasi pastroq ekanini aytishdi. Ikkinchilari, o’z navbatida esa, bo’sh vaqtlari o’rtacha bo’lgan odamlar bilan bir xil darajadagi farovonlik haqida xabar berishdi.

Boshqacha qilib aytganda, o’zingizga yetarli vaqt ajratishning o’zi yetarli emas – siz uni qanday qilib foydali sarflashni aniqlashingiz kerak, aks holda siz o’zingizni baxtli his qila olmaysiz. Tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, bu, ayniqsa, ishini tashlagan yoki nafaqaga chiqqan kishilarda aniq seziladi.