Stress va uning oqibatlari

Xar bir inson xayotida bir necha bor stress va uning oqibatlarini boshidan kechirgan. Asosan hozirgi davrda vaqtning etishmasligi, tabiiy ofatlarning tez-tez takrorlanishi oqibatida yuzaga keladigan kambag`allik hamda bir vaqtning o`zida inson odob-ahloqi pasayishi oqibatida insoniyat stressga duch kelmoqda.

Stress o`zi nima?
Inson stress holatida bergan javobi o`zi uchun salbiy ta`sir qiluvchi omildir. Inson uchun salbiy ta`sir qiluvchi omillar organizmda charchoqlik, qo`rquv, beparvolik, kamsitilish, og`riq va boshqa shunga o`xshash oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Organizmning stressdan ta`sirlanishi quyidagi bir nechta davrlarga bo`linadi:
1. Havotirlik davri, bu davrda organizmning himoya kuchi ishga solinadi. Organizm, chin (yoki hayoliy) ro`y bergan xavf-xatar bilan kurashishga harakat qiladi va buning uchun haddan tashqari ko`p kuch sarflaydi. Shunday bo`lsada, u bu bosqichda barcha zaxiralarni ishga solgan holda kurasha oladi. Organizmning fiziologik safarbarligi quyidagilarda namoyon bo`ladi: qon quyuqlashadi, jigar yoki taloq kattalashadi, elementlarning tarkibida fiziologik o`zgarishlar sodir bo`ladi. Birinchi davrning oxiriga qadar ko`pchilik odamlarda ish qobiliyatining oshishi kuzatiladi.

2. Bu davr maksimal moslashish yoki stabillash davri deb nomlanadi. Bu bosqichda, organizm, muvozanatdan chiqarilgan organizm zaxiralarini balanslashga va ularni yangi darajada mustahkam qolishiga harakat qiladi. Ushbu darajada qolgan holda, organizm tashqi faktorlarga deyarli tabiiy ta`sirlanadi. Agarda stress uzoq vaqtga cho`zilsa, uchinchi davr yuzaga keladi.

3. Tamoman ishdan chiqish davri. Modomiki, organizmning barcha zaxira kuchlari ayni vaqtgacha batamom foydalanib bo`lingan va endilikda, hattoki tabiiy ish qobiliyatini davom ettira olmaydi. Tanazzul, kuchsizlanish, tamoman ishdan chiqish yuzaga keladi.

Vashington universitetida, yuqorida aytilgan faktni tasdiqlovchi tajriba o`tkazilgan. Aniqlanishicha, tajribada qatnashgan hushtabiat va muloyim shifokorlardan, 25 yildan so`ng faqatgina 2% , serjahl va darg`azab shifokorlardan 14% vafot etgan. Odatda jahli tez, darg`azab, umidsiz, tavakkalchi insonlar nafaqat yaqin do`stlarini, balki o`z hayotlarini yo`qotadilar.

Stress bor bo`lishi yoki bo`lmasligini insonning o`zi hal qiladi. Aksariyat hollarda, inson hayotdan keragidan ortiq kutishlarga ega bo`lsayu, biroq ularni ayni damda qondirishning iloji bo`lmasa, real hayotga ko`nikish istagi bo`lmasa bu xudbin ehtiyojlar, stressga olib keluvchi psixologik o`zgarishlarga sabab bo`ladi.