Gidrometeorologiya ilmiy-tadqiqot instituti direktori Doniyor Turg‘unovning ma’lum qilishicha, 2025 yil 23 noyabr holatiga ko‘ra Markaziy Osiyo, jumladan O‘zbekistonda atmosfera havosining ifloslanishi kichik gradiyentli, yuqori bosimli atmosfera jarayoni va inversiya hodisasi ta’sirida turg‘un saqlanmoqda. Mazkur holatni yumshatish maqsadida Toshkent va unga tutash hududlarda keng qamrovli reydlar va amaliy tadbirlar olib borilmoqda.
D.Turg‘unov ta’kidlashicha, hozirgi sharoitda inversiya hodisasi havoning vertikal harakatini cheklab qo‘ygan. Vertikal harakatning noto‘g‘ri taqsimlanishi natijasida mayda zarrachalar quyi havo qatlamlarida to‘planib, atmosfera havosining ifloslanish darajasi ma’lum vaqt davomida turg‘un saqlanib qolmoqda.
Ekologiya va iqlim o‘zgarishi milliy qo‘mitasi huzurida tun-u kun 24/7 rejimda ishlovchi tezkor shtab tashkil etilgan bo‘lib, u tezkor tahlillar va ilmiy natijalarga asoslangan holda o‘z faoliyatini amalga oshirmoqda. Shu negizda bir qator amaliy choralar ko‘rildi.
Xususan, Toshkent shahrida ko‘chalarni changdan tozalash va yuvish ishlari izchil davom ettirilmoqda. Shu bilan birga, poytaxt hududiga tutash hududlarda joylashgan issiqxona xo‘jaliklari faoliyati o‘rganildi. Atmosferaga ta’siri yuqori deb baholangan 106 ta issiqxona xo‘jaligi faoliyati cheklab qo‘yildi.
Shaharda amalga oshirilayotgan qurilish ishlari ham qat’iy nazoratga olingan. O‘rganishlar natijasida qurilish qoidalarini buzgan va atmosfera havosiga ta’siri yuqori bo‘lgan 14 ta qurilish obektiga ogohlantirish berildi, ularga qurilishni qanday tartibda davom ettirish bo‘yicha aniq tavsiyalar yetkazildi.
Shuningdek, Toshkent shahri va unga tutash hududlarda joylashgan birinchi va ikkinchi toifaga kiruvchi sanoat korxonalari faoliyati ham tahlil qilinmoqda. Tahlillar natijasiga ko‘ra, 305 ta sanoat korxonasida mavjud 883 ta chang-gaz tozalash uskunalarini modernizatsiya qilish ishlari boshlangan.
Doniyor Turg‘unov ma’lum qilishicha, tezkor shtab tomonidan havo ifloslanishini kamaytirish bo‘yicha yangi kompleks dastur ishlab chiqilmoqda. U ikki yo‘nalishni o‘z ichiga oladi: qisqa muddatda amalga oshiriladigan tezkor choralar; o‘rta va uzoq muddatga mo‘ljallangan strategik chora-tadbirlar.
Ushbu dasturni tayyorlash jarayoniga Ekologiya qo‘mitasi, mutasaddi vazirlik va idoralar rahbarlari, mutaxassislar va olimlar jalb etilgan. Yaqin kunlarda dasturni tasdiqlash uchun Hukumatga taqdim etish rejalashtirilgani qayd etildi.
Toshkent havosi shu darajada yomonlashib ketdiki, endi bitta-ikkita reyd bilan hammasi hal bo‘ladigan masala deb o‘ylash — odamlarni mensimaslik! Yillar davomida chang-gazni nazorat qilmaganlar kim edi? Endi esa “reyd o‘tkazyapmiz” deb o‘zlarini qahramon qilib ko‘rsatishyaptimi? Natija qani?!
106 ta issiqxona yopilganmish… Juda yaxshi! Lekin shu vaqtgacha ular necha yil havoni zaharladi? Kim javob beradi? Bu choralarning bari kechikkan, juda kechikkan! Tashkiliy ishlar emas, real havo kerak bizga! Hamma va’da qiladi, lekin havo baribir qo‘ng‘ir tutun!
Har kuni ertalab uyg‘onsam boshim og‘rib turadi, ko‘chaga chiqsam chang bilan nafas olyapman. Shu paytgacha 883 ta tozalash uskuna ishlamaganini bilib g‘azabim chiqdi! Ular ishlamagan bo‘lsa, kim nazorat qilgan? Kim maosh olib o‘tirgan? Eng asosiysi — nega odamlar sog‘lig‘i haqida hech kim o‘ylamagan?
Qurilishlar bo‘yicha 14 ta ob’ektga ogohlantirish berilgan debdi. Ha-ha, ogohlantirish! Bu nimadir o‘zgartiradimi? Ogohlantirish bilan havo sof bo‘lib qolmaydi-ku! Nega jarima yo‘q? Nega to‘xtatib qo‘yishmaydi? Odamlarning sog‘lig‘i ularga qanchaga tushadi o‘zi?!
“Tezkor shtab tuzildi” deyishyapti… Har yili biror komissiya, shtab yoki dastur tuziladi, lekin natija yo‘q! Havo har yili yomonlashib boryapti. Gap ko‘p, lekin ish yo‘q. Mutaxassislar, olimlar jalb qilinibdi — juda yaxshi, lekin nima uchun bu ishlar faqat havoga bo‘g‘ilib qolganimizdan keyin boshlanadi?
Haqiqatni aytsam, bu maqolani o‘qiganimda umid ham, ishonch ham sezmadim. Hamma “reja”, “tahlil”, “strategiya” deb gapiryapti. Lekin oddiy odamlar har kuni zahar bilan nafas olayapti! Bu — fojia. Toshkent havosi shunaqa bo‘lib qolishiga yo‘l qo‘yganlar javobgarlikka tortilmaguncha hech narsa o‘zgarmaydi!
Yaxshi, tezroq natija kerak bizga! Har yili bu narsa qaytarilmasligi kerak!!!
BIZGA TOZA HAVO KERAK!!!