Sovuq urganda birinchi yordam: nima qilish mumkin-u, nima qilmaslik kerak?

Juda sovuq (-15°C va undan past) va shamolli ob-havo sharoitida odam 5 daqiqada ham muzlab qolishi mumkin.

Sovuq urganni qanday aniqlash mumkin?

Yengil darajasi

Hatto dastlabki bosqichda ham sovuq urishning alomatlari aniq bo‘ladi:

• zararlangan joylar — odatda qo‘llar, oyoq barmoqlari, burun, yonoqlar, quloqlar;
• teri qisman sezgirlikni yo‘qotadi, xiralashadi;
• tananing bir qismi oqarib, keyin qizil rangga aylanishi mumkin;
• muskullar, bo‘g‘inlar qattiqlashadi, aniqlik va harakatlanish qulayligi yo‘qoladi.

Bunday hol unchalik xavfli emas. Yagona muammo shundaki, teri sezgirligi yo‘qolgani sababli sovuq kuchayib borayotganini sezmaslik mumkin. Shundagina jiddiy shikastlanish xavfi tug‘iladi.

O‘rtacha muzlash

Bir marta qizarib ketgan teri yana oqaradi, qattiq va mumsimon bo‘ladi. Ammo shu bilan birga, qotib qolgan barmoqlar, quloqlar, burun yoki yonoqlarda to‘satdan issiqlikni his qilish mumkin. Bu yaxshi belgi emas. Tana tashqi to‘qimalarning jiddiy xavf ostida ekanini tushunadi va ularni qutqarish uchun issiq qonning keskin oqimini ta’minlab, periferik tomirlarni kengaytiradi.

Qattiq muzlash

Agar o‘z vaqtida sovuqdan qochib qutulmasangiz, tanadagi issiqlikni tejash uchun terining tashqi qatlamlari isitish umidini yo‘qotadi va periferik tomirlarni yana yopadi. Endi bu haqiqatan ham xavfli.

Teri tobora mumsimon bo‘lib qoladi, mushak va bo‘g‘inlar qattiqlashishda davom etadi. Sovuqda bu o‘zgarishlar deyarli og‘riqsizdir. Ammo muzlash chuqur kirib boradi, qon aylanishining buzilishi to‘qimalarning o‘limiga olib keladi. Va issiqlikka qaytganda, vaziyat keskinlashishi mumkin: og‘riq va shish paydo bo‘ladi.

Bir necha soat ichida terida katta og‘riqli pufakchalar paydo bo‘ladi va uning ostidagi to‘qimalar qora rangga kirib, qattiqlashadi. Bu tananing sovuqdan ta’sirlangan qismi o‘lganini anglatadi.

Dastlabki muzlashda birinchi yordamni qanday ko‘rsatish kerak?

Sovuqning yengil shaklida isinish kifoya — masalan, issiq choy ichish. E’tibor bering: isitish asta-sekin bo‘lishi kerak. Muzlagan barmoqlaringizni issiq suvga tutmang: haroratning keskin isishi tomirlarga zarar yetkazishi mumkin.

Agar issiqlik uzoqda bo‘lsa, maksimal harakatchanlikni saqlang: tez yuring yoki hatto yuguring yoki joyingizda faol sakrang, qo‘llaringizni harakatlantirib, qarsak chaling, burningizni, yonoqlaringizni va quloqlaringizni ishqalang.

Yuzaki yoki qattiq muzlashda birinchi yordamni qanday ko‘rsatish kerak?

Agar odam yuzaki yoki qattiq muzlagan bo‘lsa, harakat yo‘nalishi o‘zgaradi.

Mumkin emas:

• Muzlagan joylarni ishqalash va massaj qilish. Spazmatik tomirlar mo‘rt bo‘lib qoladi va ularga zarar yetkazish xavfi yuqori, bu esa ko‘karishlarga olib keladi va vaziyatni yomonlashtiradi. Tana teri osti qon ketishiga chuqurroq yotadigan tomirlarni toraytirish orqali javob beradi.
• Tezda qizdirish. Bu yana spazmodik tomirlarga yomon ta’sir qiladi. Agar tezda isinmoqchi bo‘lsangiz, avval qo‘l yoki oyoqlaringizni xona haroratidagi suvga solishingiz mumkin: sovuqdan keyin baribir u juda issiq bo‘lib tuyuladi.
• Spirtli ichimliklarni iste’mol qilish. Spirtli ichimliklar periferik tomirlarni kengaytiradi. Bundan tashqari, alkogolning ta’siri yo‘qolishi bilanoq organizm issiqlik yo‘qotilishini iloji boricha periferik qon tomirlar orqali qoplashga harakat qiladi, bu esa muzlash alomatlarini kuchaytiradi.
• E’tibor bermaslik. Sovuq paytida terining va hatto teri osti to‘qimalarining shikastlanishi qaytarib bo‘lmaydigan darajaga kelishi mumkin. Shuning uchun o‘z vaqtida choralar ko‘rish juda muhimdir.

Mumkin:

• Darhol isining.
• Vaziyatni kuzatib boring, agar to‘qimalarning shishishi bir necha soatdan ortiq davom etsa va terida pufakchalar yoki suyuqlik bilan to‘lgan pufakchalar paydo bo‘lsa, shifokor bilan maslahatlashing. Har qanday holatda ham pufakchalarni o‘zingiz teshmang: infeksiya kirishi mumkin. Bu mutaxassis tomonidan amalga oshirilishi kerak.
• Teri qorayishini sezsangiz, imkon qadar tezroq terapevt yoki tez yordam bilan bog‘laning.
• Agar o‘zingizni yomon his qilsangiz, ibuprofen yoki boshqa og‘riq qoldiruvchi vositadan foydalaning.
• Agar muzlagan odamning ahvoli og‘irlashsa, hayot belgilarini ko‘rsatmasa yoki to‘qimalar qorayishi sezilarli bo‘lsa, darhol tez yordam chaqiring.